-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
IninglesBinisaya-1.0.tei
12601 lines (11243 loc) · 761 KB
/
IninglesBinisaya-1.0.tei
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<!DOCTYPE TEI.2 PUBLIC "-//TEI//DTD TEI Lite 1.0//EN" [
<!-- TODO PAGE BREAKS FROM 333 -->
<!ENTITY gtilde CDATA "g" -- g with tilde -->
<!ENTITY Gtilde CDATA "G" -- G with tilde -->
]><TEI.2 lang=ceb>
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>M>ilde;a paquigpulong sa Iningles ug Binisaya</title>
<author key="Santiago, P. Gregorio de">P. Gregorio de Santiago (1865–1924)</author>
<respStmt><resp>Transcription</resp> <name key="Hellingman, Jeroen">Jeroen Hellingman</name></respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<publisher>Project Gutenberg</publisher>
<pubPlace>Urbana, Illinois, USA.</pubPlace>
<idno type=LCCN>#####</idno>
<idno type=OLN>#####</idno>
<idno type=OLW>#####</idno>
<idno type=OCLC>#####</idno>
<idno type=PGclearance>20100524224922desantiago</idno>
<idno type=PGDPProjectId>projectID4bfcc1604505c</idno>
<idno type=PGSrc>41540-Gregorio-de-Santiago-Mga-paquigpulong</idno>
<idno type=epub-id>urn:uuid:c1c0f288-d676-4629-a9ec-5a3fc0e83193</idno>
<idno type=PGnum>41540</idno>
<date>2012-12-02</date>
<availability>
<p>&availability.en;
<p>This eBook is produced by the Online Distributed Proofreading Team at <xref url="https://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</xref>.
<p>Scans of this book are available from The Internet Archive (copy <xref url="https://archive.org/details/afu8653.0001.001.umich.edu">1</xref>, <xref url="https://archive.org/details/mgapaquigpulong00velagoog">2</xref>).
</availability>
</publicationStmt>
<notesStmt>
<note type="Description">This 1905 book was primarily meant for use by Cebuano speakers to learn English ‘by example.’ Given its ‘no grammar’ approach, it works equally well (or not) the other way round. The book starts with thematic lists of words, followed by a number of translated sentences on various themes, short sample letters, and concludes with a pronunciation guide (of English).</note>
</notesStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
<author>P. Gregorio de Santiago</author>
<title>M>ilde;a paquigpulong sa Iningles ug Binisaya</title>
<date>1905</date>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<p>
<!--
Regular expresssion to find translations (separated by minimal 4 spaces)
Find: \n([a-z][^\n]+)( )([a-z][^\n]+)
Replace: \n<row><cell lang=en>\1\2<cell>\3
Start of table
Find: \n\n<row><cell lang=en>
Replace: \n\n<p><table rend="class(voc)">\n<row><cell lang=en>
End of table
Find: <row><cell lang=en>([^\n]+)\n\n
Replace: <row><cell lang=en>\1\n</table>\n\n
-->
</encodingDesc>
<profileDesc>
<langUsage>
<language id=en>English</language>
<language id=es>Spanish</language>
<language id=ceb>Cebuano</language>
</langUsage>
<textClass>
<keywords>
<list>
<item>Bisayan languages -- Conversation and phrase books</item>
<item>Bisayan languages -- Glossaries, vocabularies, etc.</item>
</list>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<list>
<item>2012-10-20 Started.
</list>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text rend="stylesheet(style/classic.css)">
<front id=frontmatter>
<div1 id=cover type=Cover>
<p><figure id=cover-image rend="image(images/new-cover.jpg)">
<figDesc>Newly Designed Front Cover.</figDesc>
</figure>
<pb>
<div1 id=transnote type=TranscriberNote>
<head>Transcriber's Note</head>
<p>Translation of the title in English: <hi>Expressions in English and Visayan</hi>.
<p>This 1905 book was primarily meant for use by Cebuano speakers to learn English by example. Given its ‘no grammar’ approach, it works equally well (or not) the other way round. The book starts with thematic lists of words, followed by a number of translated sentences on various themes, short sample letters, and concludes with a pronunciation guide (of English).
<p>For modern users, two caveats apply: First, the spelling used is the old Spanish-derived orthography. This is fairly distinct from the modern orthography. The most conspicuous changes are: <hi>c</hi> is now written as either <hi>k</hi> or <hi>s</hi>, depending on the context; <hi>qui</hi> becomes <hi>ki</hi>, and <hi>gui</hi> becomes <hi>gi</hi>. The semivowel <hi>w</hi> is represented by <hi>o</hi> (For example, <hi>adlao</hi> for <hi>adlaw</hi> ‘sun’, or <hi>oala</hi> for <hi>wala</hi> ‘not’), and the semivowel <hi>y</hi> is not always written (for example, <hi>sia</hi> for <hi>siya</hi> ‘he’). The <hi>g</hi> with a tilde in the combination <hi>n>ilde;</hi> is no longer used: modern Cebuano simply uses <hi>ng</hi> in that case. The preceding <hi>n</hi> is enough to indicate the correct pronunciation; when the <hi>g</hi> is to be pronounced, <hi>ngg</hi> is used. Second, the Cebuano used is sometimes rather formal, and does not reflect modern usage in many cases. Often, Spanish words have been abandoned in favor of English equivalents. Common contractions as used in speech have not been applied. Even a native Cebuano speaker might have trouble understanding some of the sentences, and will consider the language very ‘deep’.
<p>For English readers, a <ref target=engtoc>translation of the table of contents</ref> has been added.
<p>Some more up-to-date resources for learning Cebuano on the internet are available from <xref url="http://www.binisaya.com/cebuano">binisaya.com</xref>, <xref url="https://www.bohol.ph/wced.php">bohol.ph</xref>, and <xref url="http://translate.sandayong.com/translator/bisaya-english">sandayong.com</xref>.
<titlePage>
<docTitle><titlePart>M&Gtilde;A PAQUIGPULONG
<lb>SA
<lb>ININGLES UG BINISAYA</titlePart></docTitle>
<byline>GUINTUCOD
<lb>NI
<lb><docAuthor>P. Gregorio de Santiago</docAuthor>
<lb>O. S. A.
</byline>
<docImprint lang=es>Con licencia de los Superiores
<lb>MANILA: 1905
<lb>IMPRENTA DE SANTOS Y BERNAL
<lb>Echagüe 84, Sta. Cruz
</docImprint>
</titlePage>
<pb>
<div1 type=Copyright id=copyright>
<p rend="align(center) font-size(small)"><hi lang=es>En propiedad del autor.</hi>
<pb n=3 id=pb3>
<div1 id=pahamtngon type=Preface>
<head>PAHAMATN&Gtilde;ON</head>
<p>Ang pinasugdan niining libro n>ilde;a guihalad co canimo, hinigugmang magbabasa, mao da lang ug pila ca pagpamulong n>ilde;a binisaya n>ilde;a guihubad co sa iningles cay aron musugod sa pagsulti niining pinolon>ilde;an ang m>ilde;a bata n>ilde;a guitonan co niana; uala co gayud mahunahuna n>ilde;a arang maquita ang sinulat co sa m>ilde;a talahodon n>ilde;a tao n>ilde;a managagda canaco sa pagcahingpit sa acong buhat, sa pagcahimo ug usa ca libro n>ilde;a tacus sa pagimprenta. Busa guipon-an ang guisugdan co sa lain laing m>ilde;a pagpamulong, ug ania man in>ilde;on sa pagcacabús sa acong quinaadman. Dili pacain>ilde;on mo n>ilde;a nagapaandac aco sa acong binuhat; hinsaydan man naco n>ilde;a daghan caha ang m>ilde;a sayop n>ilde;a hipalgan mo sa pagbasa sa ubang m>ilde;a pagpamulong; apan, maquilooy aco canimo n>ilde;a pasagdan mo lang canang m>ilde;a sayop, ug imong tanaon da ang tuyo co sa pagpanagana canimo sa dalan sa pagsulti sa iningles. Cay maculi man caayo ang pagsangpot sa ubang m>ilde;a pulong niining pinolon>ilde;an, cun dili quita ogaling mudan>ilde;up sa quinachila, uala idugang co ang pagcaloas nila in>ilde;on sa guipanagtuman sa m>ilde;a magsusulat sa iningles. Maquita <pb n=4 id=pb4>mo usab ug m>ilde;a pulong n>ilde;a binisaya n>ilde;a lain man caha sa cahologan sa hindunggan mo ug buut aco n>ilde;a mahamatn>ilde;on ca sa dacong calainan sa pagcasabut sa ubang m>ilde;a pulong sa tagsa ca longsod sa cabisay-an. Sa catapusan,<!-- unclear comma? --> ipan>ilde;amuyo co canimo, hinigugmang magbabasa<!-- unclear comma? --> n>ilde;a ang quinaadman mo macapono unta sa pagcaculang niining basahon, ug cun macadan>ilde;at aco n>ilde;a himuslan sia sa ubang m>ilde;a magbabasa igo man quining balos sa acong cabudlay.
<pb n=5 id=pb5>
<div1 id=alfabeto>
<head>ALFABETO <corr sic="ÑGA">N&Gtilde;A</corr> ININGLES</head>
<p>Ang m>ilde;a letra sa pinolon>ilde;an n>ilde;a inglés ug ang m>ilde;a n>ilde;alan sa tagsa tagsa mao ang musonod:
<p><table rend="align(center) columns(2)">
<row><cell rend="width(12%)">A <cell rend="width(12%)"><hi>a</hi> <cell rend="width(12%)"> ei
<row><cell>B <cell><hi>b</hi> <cell> bi
<row><cell>C <cell><hi>c</hi> <cell> si
<row><cell>D <cell><hi>d</hi> <cell> di
<row><cell>E <cell><hi>e</hi> <cell> i
<row><cell>F <cell><hi>f</hi> <cell> ef
<row><cell>G <cell><hi>g</hi> <cell> dyi
<row><cell>H <cell><hi>h</hi> <cell> ich
<row><cell>I <cell><hi>i</hi> <cell> ai
<row><cell>J <cell><hi>j</hi> <cell> dye
<row><cell>K <cell><hi>k</hi> <cell> que
<row><cell>L <cell><hi>l</hi> <cell> el
<row><cell>M <cell><hi>m</hi> <cell> em
<row><cell>N <cell><hi>n</hi> <cell> en
<row><cell>O <cell><hi>o</hi> <cell> o
<row><cell>P <cell><hi>p</hi> <cell> pi
<row><cell>Q <cell><hi>q</hi> <cell> quiú
<row><cell>R <cell><hi>r</hi> <cell> ar
<row><cell>S <cell><hi>s</hi> <cell> es
<row><cell>T <cell><hi>t</hi> <cell> ti
<row><cell>U <cell><hi>u</hi> <cell> iu
<row><cell>V <cell><hi>v</hi> <cell> vi
<row><cell>W <cell><hi>w</hi> <cell>dobliú
<row><cell>X <cell><hi>x</hi> <cell> ex
<row><cell>Y <cell><hi>y</hi> <cell> uay
<row><cell rend="width(12%)">Z <cell rend="width(12%)"><hi>z</hi> <cell rend="width(12%)"> sed
</table>
<p>Quining m>ilde;a letra guibahin man sa m>ilde;a vocal ug sa m>ilde;a consonante; nahatun>ilde;ud sa nahaunang bahin ang m>ilde;a letra <hi>a</hi>, <hi>e</hi>, <hi>i</hi>, <hi>o</hi>, ug <hi>u</hi>, ug usahay usab ang <hi>w</hi> ug ang <hi>y</hi> cun quining duha guisundan sa laing letra; sa icaduhang bahin nahatun>ilde;ud ang uban. Dili man ang tuyo co ang pagsaysay sa nagcalain laing m>ilde;a tin>ilde;oga sa tagsa ca letra: quining tuyo pagatumanon sa gramática, n>ilde;a may catungdanan sa pagtodlo sa m>ilde;a agui sa pagsulti ug sa pagsulat ug maayo sa <pb n=6 id=pb6>iningles. Labot pa niini; ang alfabeto n>ilde;a binisaya culan>ilde;an sa ubang m>ilde;a letra<note n=1>Sa pinolon>ilde;an n>ilde;a bisaya totolo da ang m>ilde;a vocal: <hi>a</hi>, <hi>e</hi> cun <hi>i</hi> ug <hi>o</hi> cun <hi>u</hi>; apan sa iningles lilima man ug usahay n>ilde;ani ang <hi>w</hi> ug ang <hi>y</hi>, ug ang tagsa canila aduna man ug m>ilde;a tin>ilde;ug n>ilde;a caogalin>ilde;on nila n>ilde;a dili macasacot sa uban, in>ilde;on sa m>ilde;a regla n>ilde;a dinaclit n>ilde;a arang maquita sa magbabasa. Quinahanglan gayud n>ilde;a ang tinonan dili macaala sa nagcalain lain n>ilde;a m>ilde;a tin>ilde;ug sa pagsulti, ug n>ilde;a dili usab ilisan nia ang m>ilde;a letra sa pagsulat nia sa iningles, hinoo magabantay sia unta ug maayo sa paghatag sa tagsa ca letra sa tin>ilde;ug cun sa pagcamao n>ilde;a caogalin>ilde;on niya.</note>, ug malisud man caayo ang pagpaquisabot sa pagsangpot sa uban n>ilde;a iningles sa sinulat lamang. Busa ang mahagugma macatoon sa pagcaloas nila sa dacong pagcahingpit magaquinahanglan gayud sa usa ca magtotoon, n>ilde;a canunay magapamati cania sa lain lain n>ilde;a m>ilde;a tin>ilde;og nianang man>ilde;a letra, ug sa in>ilde;on niana ang tinonan macadaog sa hinay hinay sa m>ilde;a cabilinggan n>ilde;a hinpalgan sa n>ilde;atanan n>ilde;a buut magasulti ug maayo sa iningles. Tun>ilde;ud niini ibutang co lang dinhi ang m>ilde;a vocal da ug ang pagcaloas nila, uban sa pipila ca regla n>ilde;a lactud, cay aron hibaloan sa magbabasa ang labing quinahanglanon.
<p>A
<p><table rend="width(100%)">
<row><cell>I. <cell>Ang <hi>a</hi> guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>ei</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>fate</hi>, <hi>make</hi>, <hi>date</hi> ug sa uban pa main>ilde;on niining m>ilde;a sanglet.
<p>Fate <hi>feit</hi>, make <hi>meik</hi>, date <hi>deit</hi>, shake <hi>sheik</hi>, take <hi>teik</hi>, &.
<pb n=7 id=pb7><row><cell>II. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>a</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>fat</hi>, <hi>mad</hi>, <hi>pad</hi>, <hi>hat</hi>, &.
<p>Fat <hi>fat</hi>, mad <hi>mad</hi>, hat <hi>hat</hi>, cat <hi>cat</hi>, &.
<row><cell>III. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>aa</hi>, cun sa usa ca <hi>a</hi> n>ilde;a dugay dugayon, sa m>ilde;a pulong main>ilde;on niini n>ilde;a sumunud: <hi>far</hi>, <hi>car</hi>, &.
<p>Far <hi>faar</hi>, car <hi>caar</hi>, bar <hi>baar</hi>, &.
<row><cell>IV. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>o</hi> sa m>ilde;a sanglet <hi>fall</hi>, <hi>call</hi>, <hi>all</hi>, &.
<p>Call <hi>col</hi>, fall <hi>fol</hi>, all <hi>ol</hi>, bald <hi>bold</hi>, walk<corr sic=","></corr> <hi>wok</hi>, &.
<row><cell>V. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>ea</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>fare</hi>, <hi>care</hi>, <hi>dare</hi>, &.
<p>Dare <hi>dear</hi>, care <hi>kear</hi>, fare <hi>fear</hi>, &.
</table>
<p>E
<p><table rend="width(100%)">
<row><cell>I. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>i</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>mete</hi>, <hi>scene</hi>, <hi>we</hi>, <hi>she</hi>, &.
<p>Mete <hi>mit</hi>, scene <hi>sin</hi>, we <hi>ui</hi>, she <hi>shi</hi>, &.
<row><cell>II. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>e</hi> sa m>ilde;a pulong main>ilde;on niini <hi>pet</hi>, <hi>men</hi>, &.
<p>Pet <hi>pet</hi>, men <hi>men</hi>, met <hi>met</hi>, hen <hi>hen</hi>, &.
</table>
<p>I
<p><table rend="width(100%)">
<row><cell>I. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>ai</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>bite</hi>, <hi>pine</hi>, &.
<p>Bite <hi>bait</hi>, pine <hi>pain</hi>, pike <hi>paik</hi>, shine <hi>shain</hi>, &.
<row><cell>II. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>i</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>bit</hi>, <hi>pick</hi>, <hi>pin</hi>, &.
<p>Bit <hi>bit</hi>, pin <hi>pin</hi>, pig <hi>pig</hi>, kiss <hi>kis</hi>, &.
</table>
<pb n=8 id=pb8><p>O
<p><table rend="width(100%)">
<row><cell>I. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>ou</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>note</hi>, <hi>rose</hi>, <hi>bone</hi>, &.
<p>Note <hi>nout</hi>, rose <hi>rous</hi>, bone <hi>boun</hi>, stone <hi>stoun</hi>, &.
<row><cell>II. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>u</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>do</hi>, <hi>lose</hi>, <hi>move</hi>, &.
<p>Do <hi>du</hi>, lose <hi>lus</hi>, move <hi>muv</hi>, who <hi>hu</hi>, whom <hi>hum</hi>, &.
<row><cell>III. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>o</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>not</hi>, <hi>hot</hi>, <hi>clock</hi>, &.
<p>Not <hi>not</hi>, hot <hi>hot</hi>, clock <hi>clok</hi>, soft <hi>soft</hi>, &.
<row><cell>IV. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>oo</hi> cun sa usa ca <hi>o</hi> n>ilde;a ta-as ta-ason, sa m>ilde;a pulong <hi>nor</hi>, <hi>for</hi>, <hi>lord</hi>, &.
<p>Nor <hi>noor</hi>, for <hi>foor</hi>, lord <hi>loord</hi>, horn <hi>hoorn</hi>, &.
<row><cell>V. <cell>Dunay usab ug laing pagcaloas sa <hi>o</hi> n>ilde;a guihin>ilde;anlan sa m>ilde;a gramática <hi>eu</hi> francés<corr sic=".">,</corr> ug maculi matoon quining tin>ilde;uga cun dili pamation ang pagcasangpot niana sa maong m>ilde;a inglés cun americano. Canang tin>ilde;ug matuman sa m>ilde;a pulong main>ilde;on niini <hi>done</hi>, <hi>gone</hi>, <hi>son</hi>, <hi>some</hi>, &.
</table>
<p>U
<p><table rend="width(100%)">
<row><cell>I. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>iu</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>tube</hi>, <hi>tune</hi>, <hi>music</hi>, &.
<p>Tube <hi>tiub</hi>, acute <hi>akiut</hi>, stupid <hi>stiupid</hi>, pure <hi>piur</hi>, &.
<pb n=9 id=pb9><row><cell>II. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>u</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>rude</hi>, <hi>rule</hi>, &.
<p>Rude <hi>rud</hi>, rule <hi>rul</hi>, bull <hi>bul</hi>, pull <hi>pul</hi>, &.
<row><cell>III. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>eu</hi> francesa sa m>ilde;a pulong <hi>tub</hi>, <hi>tun</hi>, <hi>begun</hi>, &.
</table>
<p>Quining tin>ilde;uha magsama man sa naasuy co sa regla V sa letra <hi>o</hi>.
<p>W
<p><table rend="width(100%)">
<row><cell> <cell>Cun ang <hi>w</hi> ana-a sa sinugdan sa usa ca pulong main>ilde;on niini <hi>wind</hi>, maoy consonante; apan cun guisundan sa laing letra maoy vocal ug guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>u</hi>.
<p>Sow <hi>sou</hi>, few <hi>fiu</hi>, down <hi>daun</hi>, sweet <hi>suit</hi>, &.
</table>
<p>Y
<p><table rend="width(100%)">
<row><cell>I. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>ai</hi> sa m>ilde;a pulong main>ilde;on niini <hi>tyrant</hi>, <hi>deby</hi>, &.
<p>Tyrant <hi>tairant</hi>, deby <hi>debai</hi>, rhyme <hi>raim</hi>, my <hi>mai</hi>, cry <hi>crai</hi>, &.
<row><cell>II. <cell>Guitin>ilde;ug in>ilde;on sa <hi>i</hi> sa m>ilde;a pulong <hi>liberty</hi>, <hi>fancy</hi>, &.
<p>Liberty <hi>liberti</hi>, vanity <hi>vaniti</hi>, fancy <hi>fansi</hi>, &.
</table>
<p>Quining letra <hi>y</hi> consonante man usab cun ana-a sa sinugdan sa usa ca pulong main>ilde;on niini <hi>year</hi>, <hi>yard</hi>, <hi>yellow</hi>, &.
<milestone unit=tb>
<p>Ang m>ilde;a regla n>ilde;a guihatag co sa pagcaloas sa m>ilde;a vocal duna man ug daghang m>ilde;a pagcagauas <pb n=10 id=pb10>n>ilde;a arang maquita sa gramática ug n>ilde;a dili co ibutang dinhi cay malisud man ang pagpatima-an sa n>ilde;atanan n>ilde;a m>ilde;a pulong n>ilde;a dili macatuman sa tolomanon n>ilde;a guitodlo sa m>ilde;a maalam sa iningles. Tacus man usab n>ilde;a hibaloan sa magbabasa n>ilde;a ang pagcasangpot sa m>ilde;a letra n>ilde;a guisulat co sa ita-as sa tagsa ca vocal dili matuman sa pagsulti sa iningles sa usa ca agui n>ilde;a matinao. Busa ang m>ilde;a macatoon nianang pinolon>ilde;an magmacugui unta sa pagpamati sa m>ilde;a americano, cay aron macadan>ilde;at sia sa pagsulti sa dacong pagcahingpit.
<pb n=11 id=pb11>
</front>
<body>
<div1 id=s1 type=Section>
<head>Ang tao; lain laing m>ilde;a pagcabutang nia.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>The man <cell>Ang tao
<row><cell lang=en>The men <cell>Ang m>ilde;a tao
<row><cell lang=en>The birth <cell>Ang pagcatao
<row><cell lang=en>Infancy <cell>Ang pagcabata
<row><cell lang=en>An infant <cell>Usa ca puya
<row><cell lang=en>A child <cell>Usa ca bata
<row><cell lang=en>Male child<note n=1 lang=ceb>Main>ilde;on man n>ilde;a sa binisaya quinahanglan n>ilde;a ang m>ilde;a pulong <hi>lalaqui</hi> ug <hi>babaye</hi> mucuyog guihapon sa m>ilde;a sustantivo cun ang nagasulti may tuyo sa paglain sa masculino sa femenino, in>ilde;on man usab sa iningles dunay <hi>male</hi> ug <hi>female</hi>, <hi>man</hi> ug <hi>woman</hi>, &. ug uban pa n>ilde;a guitodlo sa gramática. <hi>Male</hi> child, bata n>ilde;a lalaqui; <hi>female</hi> child, bata n>ilde;a babaye; <hi>man</hi> servant, sologo-on n>ilde;a lalaqui; <hi>maid</hi> servant, sologo-on <corr sic=nga>n>ilde;a</corr> babaye, &. Quining tolomanon mao day pagasondon niadtong m>ilde;a sustantivo n>ilde;a muan>ilde;ay sa cahologan sa masculino ug femenino; in>ilde;on man usab, dili sumpayon canang m>ilde;a pulong <hi>male</hi>, <hi>female</hi>, &. cun dili quinahanglanon ang paglain sa nagasulti sa lalaqui sa babaye, main>ilde;on sa guituman sa binisaya.</note> <cell>Batang lalaqui
<row><cell lang=en>Female child <cell>Batang babaye
<row><cell lang=en>The children <cell>Ang m>ilde;a bata
<row><cell lang=en>Childhood <cell>Ang pagcabata
<row><cell lang=en>The boy <cell>Ang batang lalaqui
<row><cell lang=en>The girl <cell>Ang batang babaye
<row><cell lang=en>Youth <cell>Ang pagcabag-ong tao
<row><cell lang=en>A bachelor <cell>Usa ca olitao
<row><cell lang=en>A maid <cell>Usa ca dalaga
<row><cell lang=en>Young man <cell>Lalaqui n>ilde;a batanon
<pb n=12 id=pb12><row><cell lang=en>Young woman <cell>Babaye n>ilde;a batanon
<row><cell lang=en>A man <cell>Usa ca lalaqui
<row><cell lang=en>A woman <cell>Usa ca babaye
<row><cell lang=en>Manhood <cell>Ang pagcahamtong
<row><cell lang=en>The married man <cell>Ang lalaqui n>ilde;a miño
<row><cell lang=en>The married woman <cell>Ang babaye n>ilde;a miño
<row><cell lang=en>An unmarried man <cell>Usa ca lalaqui n>ilde;a dili miño
<row><cell lang=en>An unmarried woman <cell>Usa ca babaye n>ilde;a dili miño
<row><cell lang=en>Paternity <cell>Ang pagcaamahan
<row><cell lang=en>Maternity <cell>Ang pagcainahan
<row><cell lang=en>Marriage <cell>Ang magtiayon
<row><cell lang=en>Matrimony <cell>Ang pagtiayon
<row><cell lang=en>The widower <cell>Ang balo n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>The widow <cell>Ang balo n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Widowhood <cell>Ang pagcabalo
<row><cell lang=en>Old age <cell>Ang pagcatigulang
<row><cell lang=en>Old man <cell>Lalaqui n>ilde;a tigulang
<row><cell lang=en>Old woman <cell>Babayeng tigulang
<row><cell lang=en>An orphan <cell>Usa ca ilo
<row><cell lang=en>Death <cell>Ang camatayon
<row><cell lang=en>A master <cell>Usa ca agalon
<row><cell lang=en>A servant <cell>Usa ca sologo-on
<row><cell lang=en>A slave <cell>Usa ca olipon
<row><cell lang=en>A friend <cell>Usa ca higala
<row><cell lang=en>An enemy <cell>Usa ca caauay
<row><cell lang=en>A guardian <cell>Usa ca magbabaton
<row><cell lang=en>A ward <cell>Usa ca binatonan
<row><cell lang=en>An heir <cell>Usa ca manununud
<row><cell lang=en>A rich man <cell>Usa ca salapian
<pb n=13 id=pb13><row><cell lang=en>A poor man <cell>Usa ca macalolooy
<row><cell lang=en>A beggar <cell>Usa ca paquilimos
<row><cell lang=en>A wise man <cell>Usa ca maquinaadmanon
<row><cell lang=en>An ignorant man <cell>Usa ca cabús
<row><cell lang=en>A fortunate man <cell>Usa ca taong palad-an
<row><cell lang=en>An unfortunate man <cell>Usa ca tao n>ilde;a ualay palad
<row><cell lang=en>A happy man <cell>Usa ca bulahan
<row><cell lang=en>An unhappy man <cell>Usa ca macalolooy
<row><cell lang=en>A white man <cell>Usa ca taong maputi
<row><cell lang=en>A black man <cell>Usa ca taong maitum
<row><cell lang=en>A half-breed <cell>Usa ca mestizo
<row><cell lang=en>An owner <cell>Usa ca tagya
<row><cell lang=en>A needed man <cell>Usa ca mahan>ilde;ul
<row><cell lang=en>A tall man <cell>Usa ca tao n>ilde;a hata-as
<row><cell lang=en>A small man <cell>Usa ca taong hamubo
<row><cell lang=en>A dwarf <cell>Usa ca alipondoc
<row><cell lang=en>A blind man <cell>Usa ca buta
<row><cell lang=en>One-eyed person <cell>Buta sa picas
<row><cell lang=en>Squint-eyed man <cell>Libat
<row><cell lang=en>A deaf person <cell>Usa ca bun>ilde;ul
<row><cell lang=en>A dumb person <cell>Usa ca mama
<row><cell lang=en>A lame person <cell>Usa ca piang
<row><cell lang=en>A maimed man <cell>Usa ca pungcol
<row><cell lang=en>A humpback <cell>Usa ca boctot
<row><cell lang=en>A benumbed man <cell>Usa ca bacol
<row><cell lang=en>A bald man <cell>Usa ca upaon
<row><cell lang=en>A flat-nosed man <cell>Usa ca pislat
<row><cell lang=en>A big-nosed man <cell>Usa ca ilon>ilde;on
<row><cell lang=en>A big man <cell>Usa ca taong supang
<row><cell lang=en>A lean person <cell>Usa ca taong maniuang
<pb n=14 id=pb14><row><cell lang=en>A sick person <cell>Usa ca masaquiton
<row><cell lang=en>A healthy man <cell>Usa ca taong mapiscay ug lauas
<row><cell lang=en>The corpse <cell>Ang minatay
<row><cell lang=en>The life <cell>Ang quinabuhi
<row><cell lang=en>The name <cell>Ang n>ilde;alan
<row><cell lang=en>The surname <cell>Ang bansagon
</table>
<div1 id=s2>
<head>Ang panimalay; ang pagcacaubanan.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>The family <cell>Ang panimalay
<row><cell lang=en>The parents <cell>Ang m>ilde;a guinicanan
<row><cell lang=en>The husband <cell>Ang bana
<row><cell lang=en>The wife <cell>Ang asaua
<row><cell lang=en>Father <cell>Amahan
<row><cell lang=en>Mother <cell>Inahan
<row><cell lang=en>Nurse <cell>Iua. Pasisiua
<row><cell lang=en>Son <cell>Anac n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Daughter <cell>Anac n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Grandfather <cell>Apohan n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Grandmother <cell>Apohan n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Grandson <cell>Apo n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Granddaughter <cell>Apo n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Step-father <cell>Ama ama
<row><cell lang=en>Step-mother <cell>Ina ina
<row><cell lang=en>Step-son <cell>Hinabdos n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Step-daughter <cell>Hinabdos n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Godfather <cell>Ama-on
<row><cell lang=en>Godmother <cell>Ina-on
<row><cell lang=en>Godson <cell>Quinogos n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Goddaughter <cell>Quinogos n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Brother <cell>Igso-on n>ilde;a lalaqui
<pb n=15 id=pb15><row><cell lang=en>Sister <cell>Igso-on n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Twins <cell>M>ilde;a caluha
<row><cell lang=en>Brotherhood <cell>Caigso-onan
<row><cell lang=en>The eldest brother <cell>Ang quinamagulan>ilde;an
<row><cell lang=en>Elder brother <cell>Magulang
<row><cell lang=en>Younger brother <cell>Manghod
<row><cell lang=en>Youngest brother <cell>Quinamangholan
<row><cell lang=en>First-born <cell>Pan>ilde;anay
<row><cell lang=en>Relationship <cell>Pagcacaubanan
<row><cell lang=en>Kindred <cell>Cabanayan
<row><cell lang=en>The relations <cell>Ang m>ilde;a caubanan
<row><cell lang=en>Brother-in-law <cell>Bayao n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Sister-in-law <cell>Bayao n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Father-in-law <cell>Ogan>ilde;an n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Mother-in-law <cell>Ogan>ilde;an n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Son-in-law <cell>Masamong
<row><cell lang=en>Daughter-in-law <cell>Binalaye
<row><cell lang=en>Uncle <cell>Oyo-an
<row><cell lang=en>Aunt <cell>Ia-an
<row><cell lang=en>Nephew <cell>Pagumangcon n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Niece <cell>Pagumangcon n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>Male cousin <cell>Igagao n>ilde;a lalaqui
<row><cell lang=en>Female cousin <cell>Igagao n>ilde;a babaye
<row><cell lang=en>First cousin <cell>Igagao itagsa
<row><cell lang=en>Second cousin <cell>Igagao itagurha
<row><cell lang=en>Foster brothers <cell>Magso-on sa gatas
<row><cell lang=en>Natural child <cell>Anac sa goa
<row><cell lang=en>Forefathers <cell>M>ilde;a catigulan>ilde;an
<row><cell lang=en>Offspring <cell>M>ilde;a caliuatan
<pb n=16 id=pb16><row><cell lang=en>Betrothal <cell>Pamalaye
<row><cell lang=en>Bridegroom <cell>Palamanhon
<row><cell lang=en>Bride <cell>Pan>ilde;asauon
<row><cell lang=en>Wedding <cell>Pagcasal
</table>
<div1 id=s3>
<head>Ang calag; ang m>ilde;a virtud ug ang m>ilde;a vicio.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>The soul <cell>Ang calag
<row><cell lang=en>Memory <cell>Panomdoman
<row><cell lang=en>Reason <cell>Huna huna
<row><cell lang=en>Understanding <cell>Ihihibalo
<row><cell lang=en>Wisdom <cell>Quinaadman
<row><cell lang=en>Will <cell>Cabubuton
<row><cell lang=en>To will <cell>Pagbuut
<row><cell lang=en>To think <cell>Paghuna huna
<row><cell lang=en>Mind <cell>Huna huna
<row><cell lang=en>Knowledge <cell>Paghibalo. Caalam
<row><cell lang=en>To wish <cell>Pagtin>ilde;uha
<row><cell lang=en>To love <cell>Paghigugma
<row><cell lang=en>To hate <cell>Pagcadumut
<row><cell lang=en>To understand <cell>Pagsabot
<row><cell lang=en>To comprehend <cell>Pagtoquib
<row><cell lang=en>To know <cell>Paghibalo
<row><cell lang=en>To remind <cell>Pagdumdum
<row><cell lang=en>To doubt <cell>Pagduha duha
<row><cell lang=en>The love <cell>Ang gugma
<row><cell lang=en>The hatred <cell>Ang cadumut
<row><cell lang=en>Wish. Desire <cell>Tin>ilde;oha
<row><cell lang=en>Thought <cell>Huna huna
<row><cell lang=en>Forgetfulness <cell>Paghicalimot
<row><cell lang=en>Suspicion <cell>Catahap
<row><cell lang=en>Shame <cell>Caulao
<pb n=17 id=pb17><row><cell lang=en>Honor <cell>Cadongganan
<row><cell lang=en>Virtue <cell>Virtud
<row><cell lang=en>Vice <cell>Vicio
<row><cell lang=en>Sin <cell>Sala
<row><cell lang=en>Sinner <cell>Macasasala
<row><cell lang=en>Fault <cell>Paglapas
<row><cell lang=en>Goodness <cell>Caayo
<row><cell lang=en>Evil <cell>Cadaot
<row><cell lang=en>Faith <cell>Pagto-o
<row><cell lang=en>Hope <cell>Paglaom
<row><cell lang=en>Charity <cell>Paghigugma
<row><cell lang=en>The lover <cell>Ang nahagugma
<row><cell lang=en>The loved <cell>Ang hinigugma
<row><cell lang=en>Justice <cell>Cataron>ilde;an
<row><cell lang=en>A just <cell>Usa ca matarung
<row><cell lang=en>An unjust <cell>Usa ca taong dili matarung
<row><cell lang=en>Prudence <cell>Pagcabuutan
<row><cell lang=en>Fortitude <cell>Calig-onan
<row><cell lang=en>Temperance <cell>Casaran>ilde;an
<row><cell lang=en>Pride <cell>Pagpalabi labi
<row><cell lang=en>Humility <cell>Pagpaubus
<row><cell lang=en>Covetousness <cell>Cahicao
<row><cell lang=en>Liberality <cell>Calolot
<row><cell lang=en>Anger <cell>Caligutgut
<row><cell lang=en>Patience <cell>Pagantos
<row><cell lang=en><corr sic=Gluttomy>Gluttony</corr> <cell>Caulit
<row><cell lang=en>Envy <cell>Casina
<row><cell lang=en>A proud man <cell>Usa ca palabilabihon
<row><cell lang=en>A humble man <cell>Usa ca mapaubsanon
<row><cell lang=en>A covetous man <cell>Usa ca mahicaon
<pb n=18 id=pb18><row><cell lang=en>The angry man <cell>Ang maligutguton
<row><cell lang=en>The envious man <cell>Ang masinahon
<row><cell lang=en>Meekness <cell>Caaghop
<row><cell lang=en>Kindness <cell>Pagcalolot
<row><cell lang=en>Sloth <cell>Cataca
<row><cell lang=en>Diligence <cell>Cacogui
<row><cell lang=en>Piety <cell>Puan>ilde;ud
<row><cell lang=en>Clemency <cell>Calooy
<row><cell lang=en>Chastity <cell>Caolay
<row><cell lang=en>Obedience <cell>Pagsogot
<row><cell lang=en>A lie <cell>Usa ca pagbacac
<row><cell lang=en>A <corr sic=lier>liar</corr> <cell>Usa ca bacacon
<row><cell lang=en>A thief <cell>Usa ca cauatan
<row><cell lang=en>Vanity <cell>Parayeg
<row><cell lang=en>Haughty <cell>Palabilabihon
<row><cell lang=en>Naughty <cell>Dautan
<row><cell lang=en>Showy <cell>Parayegon
<row><cell lang=en>Boaster <cell>Maandacon
<row><cell lang=en>Gambler <cell>Sugarol
<row><cell lang=en>Cautious <cell>Buutan
<row><cell lang=en>Docile <cell>Masinogtanon
<row><cell lang=en>Foolish <cell>Hon>ilde;og. Buang
<row><cell lang=en>Crafty <cell>Maloibon
<row><cell lang=en>Fearful <cell>Mahadlocon
<row><cell lang=en>Rascal <cell>Tampalasan
<row><cell lang=en>Brave <cell>Maisug
<row><cell lang=en>Cruel <cell>Mapintas
<row><cell lang=en>Deceitful <cell>Malimbon>ilde;on
<row><cell lang=en>Stupid <cell>Maborong
<row><cell lang=en>Courteous <cell>Maabiabihon
<row><cell lang=en>Grave <cell>Maligdong
<pb n=19 id=pb19><row><cell lang=en>Discreet <cell>Buutan
<row><cell lang=en>Quarrelsome <cell>Tigcasamoc
<row><cell lang=en>Rash <cell>Man>ilde;ahason
<row><cell lang=en><corr sic=Afable>Affable</corr> <cell>Nayanayaon
<row><cell lang=en>Charitable <cell>Maloloyon
<row><cell lang=en>Diligent <cell>Mapiscayon
<row><cell lang=en>Faithful <cell>Saliganan
<row><cell lang=en>Generous <cell>Maghalatagon
<row><cell lang=en>Merciful <cell>Manguilooyan
<row><cell lang=en>Merciless <cell>Ualay calooy
<row><cell lang=en>Patient <cell>Maantoson
<row><cell lang=en>Selfish <cell>Sinacoan
<row><cell lang=en>Light <cell>Maga-an ug buut
<row><cell lang=en>Coward <cell>Talaoan
<row><cell lang=en>Tale-bearer <cell>Tabian
<row><cell lang=en>Flatterer <cell>Tigolog olog
<row><cell lang=en>Grateful <cell>Matalamdon
<row><cell lang=en>Ungrateful <cell>Dili matalamdon
<row><cell lang=en>Slothful <cell>Tapolan
<row><cell lang=en>Idle. Lazy <cell>Balanghon
<row><cell lang=en>Prodigal <cell>Mausicon
<row><cell lang=en>Adulterer <cell>Tigpanapao
<row><cell lang=en>Murderer <cell>Mamomono
<row><cell lang=en>Swearer <cell>Tigpamalicas
<row><cell lang=en>Slanderer <cell>Tigbutang butang
<row><cell lang=en>Censurer <cell>Malibacon
<row><cell lang=en>Drunkard <cell>Palahubog
<row><cell lang=en>Jealous <cell>Magbuho-on
<row><cell lang=en>Revengeful <cell>Magbabalos ug dautan
<row><cell lang=en>Guilty <cell>Malapason
<row><cell lang=en>Polite <cell>Matinahoron
<pb n=20 id=pb20><row><cell lang=en>Disobedient <cell>Masuquihon
<row><cell lang=en>Careless <cell>Ualay pagbantay
<row><cell lang=en>Careful <cell>Magbinantayon
<row><cell lang=en>Diligent <cell>Macoguihon
<row><cell lang=en>Constant <cell>Magpadayon
<row><cell lang=en>Devout <cell>Devotos
<row><cell lang=en>Lewd <cell>Maolag
<row><cell lang=en>Passionate <cell>Maligotgoton
<row><cell lang=en>Merry <cell>Malipayon
<row><cell lang=en>Impudent <cell>Ualay caulao
<row><cell lang=en>Assiduous <cell>Matinumanon
<row><cell lang=en>Lovely <cell>Hiligugmaon
<row><cell lang=en>The calumny <cell>Ang butang butang
<row><cell lang=en>The compassion <cell>Ang calooy
<row><cell lang=en>The fear <cell>Ang cahadluc
<row><cell lang=en>A crime <cell>Usa ca dacong sala
<row><cell lang=en>The cruelty <cell>Ang caban>ilde;is
<row><cell lang=en>The cupidity <cell>Ang caibog
<row><cell lang=en>Disgust <cell>Casaquit
<row><cell lang=en>The error <cell>Ang sayop
<row><cell lang=en>The flattery <cell>Ang pagcaolog olog
<row><cell lang=en>The knavery <cell>Ang pagcalimbong
<row><cell lang=en>The ignorance <cell>Ang pagcacabús
<row><cell lang=en>The imbecility <cell>Ang pagcahon>ilde;og
<row><cell lang=en>The incredulity <cell>Ang pagcaualay pagto-o
<row><cell lang=en>Indifference <cell>Ang pagcaualay tagad
<row><cell lang=en>Iniquity <cell>Ang pagcadautan
<row><cell lang=en>Innocence <cell>Ang pagcaputung
<row><cell lang=en>Wickedness <cell>Ang pagcadautan
<row><cell lang=en>Zeal <cell>Caicog
</table>
<pb n=21 id=pb21>
<div1 id=s4>
<head>Ang lauas sa tao; ang m>ilde;a balatian.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>The human body <cell>Ang lauas sa tao
<row><cell lang=en>The senses <cell>Ang m>ilde;a balatian
<row><cell lang=en>The head <cell>Ang olo
<row><cell lang=en>Face <cell>Naong
<row><cell lang=en>Forehead <cell>Agtang
<row><cell lang=en>Hair <cell>Buhoc
<row><cell lang=en>Crown of the head <cell>Alingpolo
<row><cell lang=en>Temple <cell>Dun>ilde;an dun>ilde;an
<row><cell lang=en>An eye <cell>Usa ca mata
<row><cell lang=en>Eyelids <cell>M>ilde;a tabontabon
<row><cell lang=en>Eye-lash <cell>Piloc
<row><cell lang=en>Eye-brow <cell>Quilay
<row><cell lang=en>Apple of the eye <cell>Calimutao
<row><cell lang=en>To wink <cell>Pagpamiloc
<row><cell lang=en>Sight <cell>Ang italanao
<row><cell lang=en>To see <cell>Pagquita
<row><cell lang=en>To look at <cell>Pagtanao. Pagsolong
<row><cell lang=en>To peep <cell>Paglili
<row><cell lang=en>To hint <cell>Pagquilo
<row><cell lang=en>To weep <cell>Paghilac
<row><cell lang=en>The ear <cell>Ang dalonggan
<row><cell lang=en>Hearing <cell>Idolon>ilde;og
<row><cell lang=en>To hear <cell>Pagcadun>ilde;og
<row><cell lang=en>To listen <cell>Pagpatalinghog
<row><cell lang=en>The nose <cell>Ang ilong
<row><cell lang=en>Nostrils <cell>M>ilde;a lon>ilde;ag-an
<row><cell lang=en>To smell <cell>Pagpaninghot
<row><cell lang=en>Smell <cell>Isilinghot
<pb n=22 id=pb22><row><cell lang=en>The mouth <cell>Ang baba
<row><cell lang=en>A tooth <cell>Usa ca n>ilde;ipon
<row><cell lang=en>The teeth <cell>Ang m>ilde;a n>ilde;ipon
<row><cell lang=en>The canine-teeth <cell>Ang m>ilde;a tan>ilde;o
<row><cell lang=en>The molar-teeth <cell>Ang m>ilde;a bag-ang
<row><cell lang=en>Gum <cell>Lag-os
<row><cell lang=en>The tongue <cell>Ang dilá
<row><cell lang=en>Lips <cell>M>ilde;a n>ilde;abil
<row><cell lang=en>The palate <cell>Ang alin>ilde;agn>ilde;ag
<row><cell lang=en>Taste <cell>Itililao
<row><cell lang=en>To taste <cell>Pagtilao
<row><cell lang=en>To eat <cell>Pagcaon
<row><cell lang=en>To drink <cell>Paginom
<row><cell lang=en>The chin <cell>Ang solang
<row><cell lang=en>The brain <cell>Ang otoc
<row><cell lang=en>The skull <cell>Ang bagol bagol
<row><cell lang=en>The cheeks <cell>Ang m>ilde;a aping
<row><cell lang=en>The neck <cell>Ang li-og
<row><cell lang=en>The nape of the neck <cell>Ang tangcogo
<row><cell lang=en>Adam's apple <cell>Poac
<row><cell lang=en>Throat <cell>Totonlan
<row><cell lang=en>Shoulders <cell>M>ilde;a abaga
<row><cell lang=en>The breast <cell>Ang dughan
<row><cell lang=en>A rib <cell>Usa ca gosoc
<row><cell lang=en>The backbone <cell>Ang talodtod
<row><cell lang=en>The articulations <cell>Ang m>ilde;a lutahan
<row><cell lang=en>The stomach <cell>Ang coto coto
<row><cell lang=en>Sides <cell>M>ilde;a quilid
<row><cell lang=en>Belly <cell>Tiyan
<row><cell lang=en>Lap <cell>Sabac-an
<row><cell lang=en>The back <cell>Ang boco boco
<pb n=23 id=pb23><row><cell lang=en>The waist <cell>Ang hauac
<row><cell lang=en>Breasts <cell>Ang suso<!--Tagalog; Cebuano: tutoy -->
<row><cell lang=en>An arm <cell>Usa ca bucton
<row><cell lang=en>Arm-pit <cell>Iloc
<row><cell lang=en>Elbow <cell>Sico
<row><cell lang=en>Wrist <cell>Popolan
<row><cell lang=en>A hand <cell>Usa ca camot
<row><cell lang=en>The right hand <cell>Ang too
<row><cell lang=en>The left hand <cell>Ang uala
<row><cell lang=en>The palm <cell>Ang palad
<row><cell lang=en>A finger <cell>Usa ca todlo
<row><cell lang=en>The thumb <cell>Ang cumalagco
<row><cell lang=en>The forefinger <cell>Ang itotodlo
<row><cell lang=en>The heart-finger <cell>Ang tangboso
<row><cell lang=en>The ring-finger <cell>Ang cuminlay
<row><cell lang=en>The little-finger <cell>Ang cumingquing
<row><cell lang=en>The fist <cell>Ang concon
<row><cell lang=en>Touch <cell>Ihilicap
<row><cell lang=en>To touch <cell>Paghicap. Pagcobil
<row><cell lang=en>A leg <cell>Usa ca pa-a
<row><cell lang=en>Buttock <cell>Dape dape
<row><cell lang=en>Groins <cell>Ang m>ilde;a bolog
<row><cell lang=en>Hips <cell>M>ilde;a balatang
<row><cell lang=en>The knee <cell>Ang tohod
<row><cell lang=en>The calf <cell>Ang bates, bitiis
<row><cell lang=en>The ankle <cell>Ang singcod
<row><cell lang=en>A foot <cell>Usa ca ti-il
<row><cell lang=en>The feet <cell>Ang m>ilde;a ti-il
<row><cell lang=en>The sole <cell>Ang lapa lapa
<row><cell lang=en>The toes <cell>Ang m>ilde;a todlo sa ti-il
<row><cell lang=en>Heel <cell>Ticod
<pb n=24 id=pb24><row><cell lang=en>Skin <cell>Panit
<row><cell lang=en>The bones <cell>Ang m>ilde;a <corr sic=bucoc>bucog</corr>
<row><cell lang=en>Flesh <cell>Onod
<row><cell lang=en>The nerves <cell>Ang m>ilde;a cusug
<row><cell lang=en>The veins <cell>Ang m>ilde;a ogat
<row><cell lang=en>The heart <cell>Ang casing casing
<row><cell lang=en>Liver <cell>Atay
<row><cell lang=en>Lungs <cell>M>ilde;a bag-a
<row><cell lang=en>Kidneys <cell>M>ilde;a amimislon
<row><cell lang=en>Spleen <cell>Hagolila
<row><cell lang=en>Bile <cell>Apdo
<row><cell lang=en>Blood <cell>Dugo
<row><cell lang=en>Guts <cell>Tinay
<row><cell lang=en>Sweat <cell>Sin>ilde;ut
<row><cell lang=en>Tears <cell>M>ilde;a luha
<row><cell lang=en>Phlegm <cell>Sip-on
<row><cell lang=en>Spittle <cell>Loa
<row><cell lang=en>Slaver <cell>Lauay
<row><cell lang=en>Beard <cell>Bun>ilde;ut
<row><cell lang=en>Moustache <cell>Bigote
<row><cell lang=en>Down <cell>Balhibo
<row><cell lang=en>The nails <cell>Ang m>ilde;a coco
<row><cell lang=en>Freckles <cell>M>ilde;a boloc
<row><cell lang=en>Blearedness <!-- The white matter that appears in your eyes in the morning --> <cell>Mota
<row><cell lang=en>Mole <cell>Alom
</table>
<div1 id=s5>
<head><corr sic=Laing>Lain</corr> laing m>ilde;a butang n>ilde;a nahatun>ilde;ud sa lauas.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>Laughter <cell>Pagcataua
<row><cell lang=en>Weeping <cell>Pagcahilac
<pb n=25 id=pb25><row><cell lang=en>Respiration <cell>Pagginhaua
<row><cell lang=en>Sigh <cell>Paghupao
<row><cell lang=en>Sobbing <cell>Pagbacho
<row><cell lang=en>Sneezing <cell>Pagbaha-on
<row><cell lang=en>Thirst <cell>Cauhao
<row><cell lang=en>Hunger <cell>Gutum
<row><cell lang=en>Sleep <cell>Pagcatolog
<row><cell lang=en>Waking <cell>Pagtucao
<row><cell lang=en>Rest <cell>Paghouay
<row><cell lang=en>Lassitude <cell>Cabudlay. Calaylay
<row><cell lang=en>Voice <cell>Tin>ilde;ug
<row><cell lang=en>Beauty <cell>Catahom
<row><cell lang=en>Ugliness <cell>Can>ilde;il-ad
<row><cell lang=en>Health <cell>Capiscay
<row><cell lang=en>Illness <cell>Casaquit
<row><cell lang=en>Tallness <cell>Cata-as
<row><cell lang=en>Meagreness <cell>Caniuang
<row><cell lang=en>Look <cell>Daguay
<row><cell lang=en>Weakness <cell>Caluya
<row><cell lang=en><corr sic=Strengh>Strength</corr> <cell>Caisug. Cusug
<row><cell lang=en>Appearance <cell>Panauay
<row><cell lang=en>Yawning <cell>Paghuyab
<row><cell lang=en>Stretching <cell>Paghibid
<row><cell lang=en>Hiccough <cell>Sid-oc
<row><cell lang=en>Belching <cell>Pagpan>ilde;ogab
<row><cell lang=en>Kiss <cell>Haloc
<row><cell lang=en>Blowing <cell>Hoyop
<row><cell lang=en>Fatness <cell>Catamboc
<row><cell lang=en>Corpulent <cell>Supang
<row><cell lang=en>Stout <cell>Maisug
<row><cell lang=en>Lean <cell>Maniuang
<pb n=26 id=pb26><row><cell lang=en>Black hair <cell>Buhoc n>ilde;a maitum
<row><cell lang=en>Red hair <cell>Buhoc n>ilde;a bulagao
<row><cell lang=en>Gray hair <cell>Ubanon
<row><cell lang=en>Curled hair <cell>Culon>ilde;on
<row><cell lang=en>Digestion <cell>Pagcalinis
<row><cell lang=en>To make water <!-- i.e., To urinate --> <cell>Pagihi
<row><cell lang=en>To whistle <cell>Pagtihol
<row><cell lang=en>To kiss <cell>Paghaloc
<row><cell lang=en>To breathe <cell>Pagginhaoa
<row><cell lang=en>To blow <cell>Paghoyop
<row><cell lang=en>To cry <cell>Pagtiabao
<row><cell lang=en>To sing <cell>Pagcanta
<row><cell lang=en>To sleep <cell>Pagcatolog
<row><cell lang=en>To dream <cell>Pagdanggo
<row><cell lang=en>To snore <cell>Paghagoc
<row><cell lang=en>To be hungry <cell>Paggutum
<row><cell lang=en>To be thirsty <cell>Paguhao
</table>
<div1 id=s6>
<head>M>ilde;a saquit.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>Fever. Ague <cell>Hilanat
<row><cell lang=en>Cold <cell>Sip-on
<row><cell lang=en>Cough <cell>Obo
<row><cell lang=en>Swelling <cell>Hobag
<row><cell lang=en>Scab <cell>Pono
<row><cell lang=en><corr sic=Ytch>Itch</corr> <cell>Nuca
<row><cell lang=en>Wound <cell>Samad
<row><cell lang=en>Asthma <cell>Cutas
<row><cell lang=en>Consumption <cell>Etica. Tisis
<row><cell lang=en>Anœmia <cell>Culang ug dugo
<row><cell lang=en>Vertigo <cell>Alipolong
<pb n=27 id=pb27><row><cell lang=en>Wen <cell>Boctol
<row><cell lang=en>Pimples <cell>Bugas
<row><cell lang=en>Fistula <cell>Potic
<row><cell lang=en>Leprosy <cell>Balahac
<row><cell lang=en>Small-pox <cell>Boti
<row><cell lang=en>Dropsy <cell>Hopong
<row><cell lang=en>Tetters <!-- Skin disease, such as ringworm --> <cell>Bon-i
<row><cell lang=en>Bloody flux <cell>Calibang ug dugo
<row><cell lang=en>Cut <cell>Putul
<row><cell lang=en>Fall <cell>Pagcaholog
<row><cell lang=en>Scarlatine <!-- Scarlet fever --> <cell>Dalap <!-- Measles according to Wolff -->
<row><cell lang=en>Measles <cell>Tipdas
<row><cell lang=en>Rupture <cell>Damlac
<row><cell lang=en>Giddiness <cell>Pagtupad
<row><cell lang=en>Flea-bite <cell>Bon>ilde;ag sin>ilde;ot
<row><cell lang=en>Erysipelas <cell>Apoy
<row><cell lang=en>Rheum <cell>So-ot
<row><cell lang=en>Dew-worm <cell>Bitoc
<row><cell lang=en>Burn <cell>Pagcasunug
<row><cell lang=en>Cancer <cell>Cancer
<row><cell lang=en>Blindness <cell>Pagcabuta
<row><cell lang=en>Cholera <cell>Cólera
<row><cell lang=en>Boil <cell>Cobal <!-- Actually callus; boil is hubal -->
<row><cell lang=en>Madness <cell><corr sic=Pogcabuang>Pagcabuang</corr>
<row><cell lang=en>Dysentery <cell>Paghibolos
<row><cell lang=en>Poisoning <cell>Pagcahilo
<row><cell lang=en>Swoon <cell>Capugdao
<row><cell lang=en>Fracture <cell>Pagcabali sa bucoc <!-- Wolff gives piang -->
<row><cell lang=en>Gout <cell>Tibac
<row><cell lang=en>Hemorrhoids <cell>But-but
<row><cell lang=en>Sick headache <cell>Tampihac
<pb n=28 id=pb28><row><cell lang=en>Dumbness <cell>Pagcamama
<row><cell lang=en>Plague <cell>Peste
<row><cell lang=en>Sting <cell>Pinac-an
<row><cell lang=en>Deafness <cell>Pagcabon>ilde;ol
<row><cell lang=en>Whitlow <cell>Basol
<row><cell lang=en>Furuncle <cell>Balusot
<row><cell lang=en>Earache <cell>Saquit sa dalonggan
<row><cell lang=en>Head-ache <cell>Calabad sa olo
<row><cell lang=en>Tooth-ache <cell>Saquit sa bag-ang
<row><cell lang=en>Stomach-ache <cell>Caso-ol sa coto coto
<row><cell lang=en>Sore eyes <cell>Taguimata
<row><cell lang=en>Sore fingers <cell>Saquit sa m>ilde;a todlo
<row><cell lang=en>Sore throat <cell>Saquit sa totonlan
<row><cell lang=en>Sore feet <cell>Saquit sa m>ilde;a ti-il
</table>
<div1 id=s7>
<head>M>ilde;a tambal.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>Sarsaparrilla <cell>Banag
<row><cell lang=en>Philippine oil <cell>Tagolaoay
<row><cell lang=en><corr sic=Purslain>Purslane</corr> <cell>Olasiman
<row><cell lang=en>Immortelle <cell>Siempreviva
<row><cell lang=en>Sage <cell>Dalapot. Gabon
<row><cell lang=en>Rhubarb <cell>Ruibarbo
<row><cell lang=en>Rue <cell>Ruda
<row><cell lang=en>Rosemary <cell>Romero
<row><cell lang=en>Quinina <cell>Quinina. Dita
<row><cell lang=en><corr sic=Camomile>Chamomile</corr> <cell>Manzanilla
<row><cell lang=en>Mallows <cell>Tabin
<row><cell lang=en>Nightshade <cell>Lubi lubi
<row><cell lang=en>Mint <cell>Yerba buena
<row><cell lang=en>Ricinus <cell>Tan>ilde;an tan>ilde;an
<pb n=29 id=pb29><row><cell lang=en><corr sic=Saffrom>Saffron</corr> <cell>Dulao
<row><cell lang=en>Balsamine <cell>Palea
<row><cell lang=en>Coloquintida <cell>Salag salag
<row><cell lang=en>Betel-nut <cell>Bonga
<row><cell lang=en>Egg-plant <cell>Talon
<row><cell lang=en>Mug-wort <cell>Bangcodo
<row><cell lang=en>Celery <cell>Apio
<row><cell lang=en>Elder <cell>Saliargao
<row><cell lang=en>Chaste-tree <cell>Lagundi
<row><cell lang=en>Ginger <cell>Luy-a
<row><cell lang=en>Aloe <cell>Acibar
<row><cell lang=en>Antypirine <cell>Antipirina
<row><cell lang=en>Camphor <cell>Alcanfor
<row><cell lang=en>Camphorate brandy <cell>Aguardinte alcanforado
<row><cell lang=en>Chloroform <cell>Cloroformo
<row><cell lang=en>Ether <cell>Eter
<row><cell lang=en>Laudanum <cell>Láudano
<row><cell lang=en>Opium <cell>Opio
<row><cell lang=en>Ptisan <cell>Tisana
<row><cell lang=en>Purge <cell>Purga
<row><cell lang=en>Ointment <cell>Pomada
<row><cell lang=en>Pill <cell>Píldoras
<row><cell lang=en>Morphine <cell>Morfina
<row><cell lang=en>Magnesia <cell>Magnesia
<row><cell lang=en>Mustard <cell>Mostaza
<row><cell lang=en>Linseed-meal <cell>Harina de linaza
<row><cell lang=en>Cerato <cell>Cerato
<row><cell lang=en>Fruit salt <cell>Sal de frutas
<row><cell lang=en>Cathartic salt <cell>Sal catártica
<row><cell lang=en>Sedlits salt <cell>Sedlitz
<row><cell lang=en>Baths <cell>M>ilde;a pagcaligo
<pb n=30 id=pb30><row><cell lang=en>Medicine <cell>Tambal
<row><cell lang=en>Frictions <cell>Pagcahilot
<row><cell lang=en>Cupping-glass <cell>Ventosa
<row><cell lang=en>Clyster <cell>Lavativa
<row><cell lang=en>Cataplasm <cell>Hampol
<row><cell lang=en>Bandage <cell>Ba-at
<row><cell lang=en>To cure <cell>Pagtambal
<row><cell lang=en>To bathe <cell>Pagcaligo
<row><cell lang=en>To vaccinate <cell>Pagcadlit
</table>
<div1 id=s8>
<head>Ang ciudad.</head>
<p><table rend="class(voc)">
<row><cell lang=en>City. Town <cell>Ciudad
<row><cell lang=en>Street <cell>Dalan
<row><cell lang=en>Walk <cell>Sodoy sodoyan
<row><cell lang=en>Garden <cell>Tanaman sa m>ilde;a bulac
<row><cell lang=en>Botanical garden <cell>Jardín botánico
<row><cell lang=en>House <cell>Balay
<row><cell lang=en>City-hall <cell>Municipio
<row><cell lang=en>Cathedral <cell>Catedral
<row><cell lang=en>Church <cell>Singbahan
<row><cell lang=en>Convent <cell>Convento
<row><cell lang=en>Nunnery <cell>Convento sa m>ilde;a monja
<row><cell lang=en>Palace <cell>Palacio
<row><cell lang=en>Quarter <cell>Cuartel
<row><cell lang=en>Hospital <cell>Hospital
<row><cell lang=en>Tower <cell>Cota
<row><cell lang=en>Custom-house <cell>Aduana
<row><cell lang=en>Post-office <cell>Administracion sa correos
<row><cell lang=en>Market <cell>Tianggui. Mercado
<pb n=31 id=pb31><row><cell lang=en>College <cell>Colegio
<row><cell lang=en>Seminary <cell>Seminario
<row><cell lang=en>School-house <cell>Escuelahan
<row><cell lang=en>Naval academy <cell>Academia naval
<row><cell lang=en>Military academy <cell>Academia militar
<row><cell lang=en>University <cell>Universidad
<row><cell lang=en>Lyceum <cell>Liceo
<row><cell lang=en>Square <cell>Plaza
<row><cell lang=en>Theatre <cell>Teatro
<row><cell lang=en>Telegraph office <cell>Oficina sa telégrafos
<row><cell lang=en>Hotel <cell>Hotel
<row><cell lang=en>Inn <cell>Doong
<row><cell lang=en>Restaurant <cell>Restaurant
<row><cell lang=en>Shop <cell>Tienda
<row><cell lang=en>Manufactory <cell>Fábrica
<row><cell lang=en>Stores <cell>Almacenes
<row><cell lang=en>Stationery <cell>Baliguia-an ug papel, &.
<row><cell lang=en>Bakery <cell>Buluhatan ug pan
<row><cell lang=en>Brewery <cell>Buluhatan ug cerveza
<row><cell lang=en>Pottery <cell>Buluhatan ug m>ilde;a <corr sic=colong>colon</corr>, &.
<row><cell lang=en>Groceries <cell>Baliguia-an ug panacot
<row><cell lang=en>Dairy <cell>Baliguia-an ug gatas
<row><cell lang=en>Printing-office <cell>Imprenta
<row><cell lang=en>Shoemaker's shop <cell>Buluhatan ug m>ilde;a sapin
<row><cell lang=en>Blacksmith's shop <cell>Herrería
<row><cell lang=en>Linen-draper's shop <cell>Baliguia-an ug panapton n>ilde;a hilo
<row><cell lang=en>Dispensary <cell>Botica. Farmacia
<row><cell lang=en>Laundry <cell>Bunac-an
<row><cell lang=en>Book-seller's shop <cell>Baliguia-an ug m>ilde;a libro
<pb n=32 id=pb32><row><cell lang=en>Tailor shop <cell>Sastrería. Tahianan
<row><cell lang=en>Barber shop <cell>Barbería. Alotanan
<row><cell lang=en>Jail <cell>Bilanggoan
<row><cell lang=en>Gambling-house <cell>Sugal-an
<row><cell lang=en>Coffee-house <cell>Café
<row><cell lang=en>Cockfight <cell>Bulan>ilde;an
<row><cell lang=en>Bar <cell>Tanguayan
<row><cell lang=en>Billiards saloon <cell>Dula-an sa billar
<row><cell lang=en>Cigar store <cell>Baliguia-an ug tabaco
<row><cell lang=en>Upholstery <cell>Baliguia-an sa m>ilde;a mueble
<row><cell lang=en>Confectionery <cell>Baliguia-an ug matamis
<row><cell lang=en>Millinery <cell>Modista
<row><cell lang=en>Hemp-market <cell>Mercado sa lanot
<row><cell lang=en>Rice-market <cell>Tianggui sa bugas
<row><cell lang=en>Sugar-market <cell>Tianggui sa azucar
<row><cell lang=en>Fish-market <cell>Tianggui sa m>ilde;a isda
<row><cell lang=en><corr sic=Jewerly resp=Errata>Jewelry</corr> <cell>Baliguia-an sa m>ilde;a hias
<row><cell lang=en>Watchmaker's shop <cell>Buluhatan sa m>ilde;a horasan