| lang | title | author | description | keywords |
|---|---|---|---|---|
pl |
Romantyzm |
Jerry Sky |
Repetytorium nr 5. — „ROMANTYCZNY JĘZYK POLSKI” (Sprawdzian nr 7.) |
Romantyzm, repetytorium, polski, ballady, romanse, epistemologia, orientalizm, pojęcia, prawdy ludowe, Świteź, Świtezianka, Dziadów, Mickiewicz, Pan Tadeusz, Słowacki, Kordian, Konrad, Norwid, poezja |
Spis treści:
- 1. Appendix
- 2. „Ballady i romanse” 1822 — „Romantyczność”
- 3. „Świteź”
- 4. „Świtezianka”
- 5. „Sonety Krymskie”
- 6. „Dziadów” cz. IV
- 7. „Dziadów” cz. III
- 7.1. Rola Dedykacji
- 7.2. Geneza utworu, rola Przedmowy (mowy odautorskiej)
- 7.3. Prolog (symbolika przemiany Gustawa w Konrada)
- 7.4. Udziecinnienie ofiar (Alina Witkowska) [ Scena I więzienna ]
- 7.5. Obraz tyrana (kreacja Senatora) [ Scena VI Sen Senatora ]
- 7.6. Obraz matki [ Scena VIII Pan Senator ]
- 7.7. Ocena społeczeństwa [ Scena VII, VIII Salon Warszawski, Bal u Senatora ]
- 7.8. Wielkie monologi Konradowskie (typowe dla dramatu romantycznego)
- 7.9. Mesjanistyczne proroctwo [ Scena V Widzenie ks. Piotra ]
- 7.10. Widzenie Ewy
- 7.11. Ustęp
- 7.12. „Do przyjaciół Moskali”
- 8. „Pan Tadeusz”
- 8.1. Epilog - mała ojczyzna
- 8.2. Dlaczego Micki napisał epos?
- 8.3. Inwokacja
- 8.4. Epilog
- 8.5. Idealizacja
- 8.6. Soplicowo jako centrum polszczyzny
- 8.7. Spacery
- 8.8. Grzybobranie jako element tradycji, rytuał
- 8.9. Tabakiera
- 8.10. Arcyserwis
- 8.11. Uczta
- 8.12. Natura
- 8.13. Perypetie miłosne
- 8.14. Losy Jacka Soplicy
- 8.15. Legenda Napoleona? — rezygnacja z troski o prawdopodobieństwo
- 8.16. Sposób przedstawienia historii
- 8.17. Obraz społeczeństwa — szlachta (idealizacja)
- 8.18. Wątek narodowowyzwoleńczy
- 9. „Liryki Lozańskie”
- 10. „Kordian” — Juliusz Słowacki
- 11. „Grób Agamemnona” — Juliusz Słowacki
- 12. Poezja Norwida
- 13. PARADYGMAT ROMANTYCZNY
- 14. DLACZEGO MICKIEWICZ WIELKIM POETĄ JEST?
jeśli któryś utwór nie ma dopisanego autora - domyślnie chodzi o Mickiewicza
— teoria poznania bytu
— jeden z nurtów w epoce Romantyzmu charakteryzujący się fascynacją folklorem, kulturą ludową
— jeden z nurtów w epoce Romantyzmu charakteryzujący się fascynacją kulturą orientu, wschodu (wyjątkowością, indywidualizmem) [Sonety Krymskie]
— istnienie bytu poznania poza umysłem poznającym
— Carl Gustav Jung definiuje ~ jako źródło, z którego człowiek czerpie inspirację i energię dla artysty przez całe życie
— odpokutowanie za winę, oczyszczenie
- credo światopoglądowe - ballada programowa
- ballada epistemologiczna
- manifest światopoglądowy romantyków
- tytuł eksponuje najważniejsze cechy romantyzmu
- motto zapowiada problematykę, temat utworu:
«Wydaje mi się, że widzę… gdzie?
Przed oczami duszy mojej.»
— współbohater (zdolność empatii, ingerencja w ludzki świat)
— silniejsza od śmierci, źródło cierpienia
— (typowe cechy bohaterki romantycznej dotkniętej szaleństwem):
- melancholia
- smutek
- utrata kontaktu z otoczeniem
- bezsenność
— np.: miłość jest silniejsza niż śmierć; nie ma winy bez kary; dziewczęta nie powinny ufać chłopcom
— nowa definicja oryginalności wg Gotfryda Herdera:
oryginalne
- synkretyzm rodzajowy
- wywodzi się z opowieści ustnych
- stroficzna, rytmiczna, rymowana
- narrator naiwny
- przenikanie się dwóch światów
- nastrój tajemniczości i grozy
- niezwykłe, niecodzienne wydarzenia
- prawdy ludowe
- typowa dla nurtu ludowości
-
Jasieniek (zjawa) (*) // nowy typ bohatera
-
Mędrzec
-
Narrator
-
gromada ludzi (gawiedź)
-
Karusia:
- obłąkana
- zrozpaczona po śmierci kochanka (*), który nadal ją kocha po śmierci (2 lata)
- z zewnątrz Karusia wygląda na obłąkaną
-
Karusia i Jasieniek spotykają się zanim zapieje kur (atmosfera tajemniczości)
-
Romantyczność → replika na artykuł Jana Śniadeckiego z Uniwersytetu Wileńskiego
- mędrzec: szkiełko i oko, rozum i prawdy martwe (książkowe)
- narrator: czucie i wiara, serce i uczucie, prawdy żywe, serce
- obłąkanie
$=$ niezwykle bogate życie wewnętrzne, uczuciowe postrzeganie rzeczywistości - mędrzec kierując się prawdami martwymi nie widzi pełnej prawdy na temat rzeczywistości i nigdy nie zrozumie w pełni świata
- tylko Romantycy poznają pełną wiedzę o świecie
- Racjonaliści nie potrafią przeniknąć do strefy metafizycznej
-
utwór narracyjny, narrator naiwny:
- nie rozumie zjawisk naturalnych, drży tak samo jak bohaterowie
- przewodnik, zaprasza gości do boru
-
natura potęguje nastrój grozy: ciemny bór, oczerniona puszcza // tajemniczość
-
żeby być świadkiem zdarzeń zaistniałych nad jeziorem trzeba:
- być odważnym i uważnym
- przyjść w bezchmurną noc (księżyc odbijający się w tafli wody)
-
Pan z Płużyn bada tajemnicze zjawiska:
- chrzęst zbroi
- tajemnicze wrzaski, hałas
- dym unoszący się nad jeziorem
- przenikanie się dwóch światów
- starannie się przygotował: zawezwał księdza («dobry ten co z Bogiem poczyna»)
-
Tukan rządził w zakrwionym rodzie
-
Mendok, władca Litwy prosi o pomoc Tukana w walce z carem Rusi
konflikt tragiczny: wspomóc władcę czy obronić miasto -
Córka zapewnia, że nad miastem czuwa anioł // konwencja oniryczna (córce śni się anioł czuwający nad miastem)
-
wojska Cara Rusi napadają na gród
-
kobiety chcą uniknąć zhańbienia popełniając samobójstwo
-
Dziewczyna zwraca się do Boga o pomoc
-
Bóg zamienia wszystkich mieszkańców w zioła
-
motyw winy i kary: kwiaty zabijają żołnierzy Cara Rusi
— wprowadzenie podwójnej perspektywy czasowej ma na celu przybliżenie historii związanej z jeziorem, która jest przestrogą dla innych; spotka ich taka sama kara jaka spotkała żołnierzy Cara
-
cechy wspólne z „Laurą i Filonem”
- bohaterowie: kochankowie
- spotkanie na łonie natury, która jest świadkiem, pora dnia: noc
- element zdrady, tematyka uczuciowa
- nastrój tajemniczości
-
różnice między „Świtezianką” a „Laurą i Filonem”
- prawdy moralne i ludowe
- przenikanie się dwóch światów, niezwykłe wydarzenia
- nastrój grozy, natura = współbohater, stałe komponenty pejzażu
- narrator naiwny
- stylizacja na język ludowy, rytmiczność, melodyjność
- gatunek synkretyczny
- orientalizm jako nurt romantyczny w Sonetach Krymskich
- opis podróży na wschód: nazwy własne; enumeracja typowych roślin, zwierząt wschodnich na stepach
- romantyczne figury nieskończoności: «przestwór oceanu»
- kreacja natury: analogie:
- porównuje wędrówkę przez step do żeglugi
- wóz porównuje do statku
- łąki porównuje do fal
- kwiaty do raf koralowych
- zamiast gwiazd widzi latarnie morskie
- błyszczący Dniestr jako puste niebo // zagubienie bohatera
- kreacja bohatera:
- homo viator, wędrowiec, wygnaniec
- tęskni za ojczyzną — patriota
- rozgoryczony, zrozpaczony, pozbawiony nadziei, zagubiony
- samotny, wyalienowany, niezrozumiany, czuje się obco (bohater romantyczny)
- cisza → słyszy głos natury
- «nigdzie drogi ni kurhanu»; szuka przewodnika wśród gwiazd // zagubiony
- bohater mimo przebywania w pięknej krainie tęskni za ojczyzną (nic nie pomoże tęsknocie za ojczyzną)
- p. lir. obserwator: obserwuje burzę i bohatera lirycznego (romantycznego)
- sonet nietypowy — liryka pośrednia
- burza:
- ryk wód, krzyki załogi statku, wyjący wicher
- zdarte żagle, liny wyrywające się majtkom z rąk
- zachodzące Słońce — brak nadziei // natura
- żywioł niszczący, powoduje śmierć ludzi
- jest zagrożeniem, atakuje, agresywna
- nastrój tajemniczości: ciemność
- hiperbolizacja śmierci przez peryfrazę «geniusz»
- bohater liryczny (romantyczny)
- indywidualista, zachowanie kontrastuje z zachowaniem marynarzy i pasażerów
- wyalienowany, samotny
- natura odzwierciedla kondycję człowieka (zachód Słońca)
-
forma dramatyczna — dialog — dwie osoby — Mirza i Pielgrzym
-
miejsce akcji: droga nad przepaścią w Czufut-Kale
-
Mirza (przewodnik):
- czuje respekt do natury
- doświadczony, ostrożny, doskonale zna naturę
-
Pielgrzym:
- buntownik, niepokorny, indywidualista, czuje się wyjątkowy
- szuka kontaktu z transcendencją
- samotny, wyalienowany, niezrozumiany
- nie szuka kontaktu z drugim człowiekiem, ponieważ gardzi ludźmi i światem
-
Natura:
- egzotyczna, orientalna
- tajemnicza, dzika, nieujarzmiona, niebezpieczna
- bezkresna, monumentalna, nieogarniona, nieograniczona
- pozwala na kontakt ze sferą metafizyczną (jest drogą)
- romantyczna figura nieskończoności
- bohater romantyczny to również kochanek cierpiący z miłości
- Litwa: szumiące lasy, bagnista, brzydka, zacofana kraina
- Krym: kraina dostatków, żyzna, barwna, różnorodna roślinność, kraj pozbawiony skaz, wad, egzotyczny, piękny
- mimo tego kontrast hiperbolizuje miłość podmiotu do ojczyzny
- p. lir.
- tęskni za swoją małą ojczyzną, za brzydką krainą, mimo, że znajduje się w pięknej krainie Krymu
- wygnaniec, tułacz, podróżnik, samotny, wyalienowany, patriota
-
godzina miłości — (płoną 3 świece) — 21:00
[ księgi zbójeckie ] -
godzina rozpaczy — (płoną 2 świece) — 22:00
[ rozdarcie między uwielbieniem, a oskarżeniem kobiety ] -
godzina przestrogi — (płonie 1 świeca) — 23:00
[ Gustaw wyjawia cel swojego przybycia ]
— nieznany status ontologiczny — jest wysłannikiem dusz czyśćcowych:
- umarły dla świata, cierpi z miłości
- idzie z daleka, nie wie czy z piekła czy raju (był tutaj 3 lata wcześniej)
- kieruje się uczuciami (bohater romantyczny)
- jest wędrowcem (homo viator)
- mimo, że był młody, jego życie bardzo szybko minęło:
«Ach tak prędko przebiegłem gościniec tak długi!» - wspomina dwie książki zbójeckie
— Pustelnik przeżywa ambiwalentne (skrajne) emocje:
«młodości mojej niebo i tortury» są:
-
niebem
- uwznioślają go, otwierają drogę do marzeń
- pozwalają oderwać się od rzeczywistości
- dają poczucie wolności
- powodują, że zaczyna szukać idealnej kochanki
-
torturą
- nie może o nich zapomnieć, wrócić do codzienności
- ma świadomość, że nie można pogodzić marzeń z rzeczywistością (nie ma kompromisu)
- zaczyna gardzić światem, jest niezrozumiany
- rodzą poczucie niespełnienia (nigdy nie znajdzie tej jedynej kochanki)
księgi zbójeckie ukształtowały romantycznego indywidualistę
— źródło cierpienia
-
godz. Rozpaczy 22:00
- «Kobieto puchu marny! Ty wietrzna istoto!
Postaci twojej zazdroszczą anieli!» - utrata kochanki — rozdarcie pomiędzy uwielbieniem, a oskarżaniem kobiety
- piękna, zazdroszczą jej anieli, ale jest niestała w uczuciach
- typowy kochanek romantyczny:
- nieszczęśliwa miłość, ambiwalentne uczucia, emocje
- cierpienie z miłości
- rozłączyły ich przesądy stanowe, wybrała wartości materialne, bogactwo
- «Kobieto puchu marny! Ty wietrzna istoto!
-
godz. Przestrogi 23:00
- Gustaw wyjawia przyczynę swojego przybycia do księdza:
przybywa z prośbą o przywrócenie obrzędu dziadów - Pustelnik jest pośrednikiem pomiędzy zaświatami (tymi, którzy cierpią, dusze), a światem
- Ksiądz uważa dziady za pogańskie obrzędy
cel: oświecenie ludu - prawdy martwe: «kłamliwe po drukach rozgłaszane żale»
Gustaw uważa, że ksiądz kieruje się prawdami martwymi - miłość:
- komunia dusz
- przeznaczenie
- silniejsza od śmierci
- źródło cierpienia
- Gustaw wyjawia przyczynę swojego przybycia do księdza:
- «Kto za życia choć raz był w niebie,
ten po śmierci nie trafi do nieba od razu» - «Że kiedy co się stało i już nie odstanie,
Potrzeba w tym uznawać wolę Pana Boga» - «Jeżeli Pan Bóg złączył, ludzie nie rozłączą»
- «Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy»
- «Za wszystko trzeba płacić»
— dramat romantyczny, dramat historiozoficzny (ukazujący filozofię dziejów, tu: cel cierpienia Polski)
— dedykacja przyjaciołom, narodowej sprawy męczennikom
- zapowiedź treści — sytuacja młodzieży wileńskiej
- zapowiedź problematyki — idea mesjanizmu
- pokazuje tło wydarzeń
- pozwala określić czas i miejsce
(jest tłem, pokazuje czas, miejsce wydarzeń i ideę) - idea mesjanizmu
- narody są wybrane przez Boga:
- dziejowa misja Polski — cierpienie
- w finalnej części przedmowy Micki bezpośrednio porównuje Polskę do Chrystusa, a narody europejskie do niewiast jerozolimskich, płaczących nad zbawicielem
Historia Polski jest wpisana w boski plan
miejsce akcji: cela w byłym klasztorze Bazylianów przy ulicy Ostrobramskiej w Wilnie
- sfera realna - więzień
- sfera metafizyczna: anioł stróż, duchy nocne (boscy wysłannicy), duchy nocne (wysłannicy szatana)
toczy się psychomachia: walka o duszę więźnia między duchami boskimi a szatańskimi
- sen pozwala na kontakt ze sferą metafizyczną, z zaświatami
- sen to życie duszy
- antycypacja przyszłych wydarzeń - moc profetyczna
- dla mędrca jest tylko wspomnieniem, dla romantyka nowym tajemnym doświadczeniem
- dziecko, sierota
- samotny, wyalienowany
- wyjątkowy, została mu wyznaczona misja od Boga
- wątpi w możliwości poznawcze rozumu
- wieszcz (romantyczny poeta)
- «samotność mędrców mistrzyni»
- «człowieku gdybyś wiedział jaka twoja władza»
- [w łacinie] Gustaw umarł 1 listopada 1823 roku, ale tu narodził się Konrad
- «sen to życie duszy»
- Gustaw — kocha kobietę, romantyczny kochanek
- <…>
- Konrad — kocha ojczyznę, patriota, jest bojownikiem sprawy narodowej
- dwa możliwe odczytania przemiany więźnia:
- umiera romantyczny kochanek, rodzi się patriota
- deklaracja Mickiewicza o skupieniu się na sprawach kraju
- carskie represje — udziecinnienie ofiar — zabieg zastosowany przez Mickiewicza (określony przez Witkowską)
- więźniowie — studenci, młodzież wileńska // idea mesjanizmu
- ofiara niewinna jak Chrystus — Polacy cierpią tak samo niewinnie
- w kontekście Dziadów cz. III: niezawinione cierpienie
$=$ niewinna ofiara Chrystusa - czas i miejsce akcji: 24.12.1823, cela więzienna
- zabite okna deskami - nie wiadomo kiedy jest noc, kiedy dzień, nie wiadomo ile dni już przebywają w więzieniu
- mała, ciasna cela
- więźniowie nie wiedzą o co są oskarżeni
- brak kontaktu z rodziną, ze światem zewnętrznym
- nie mogą się ze sobą kontaktować, jednak stary polski kapral przymyka oko na ich spotkania
- chłopiec 10-letni - młody, wychudzony, ogolona głowa, bezbronny, ranny, torturowany
- Janczewski - chłopczyk mały, wychudzony, wynędzniały, ale wyszlachetniał, patriota, pociesza wszystkich: jeszcze Polska nie zginęła
- Wasilewski - chudy, skatowany, torturowany, wykończony, ręce jak z krzyża zdjęte
// wyglądał niczym Chrystus
// niewinność
w systemie władzy despotycznej, los człowieka jest uzależniony od kaprysu władcy
- tyran, despota
- wartości ważne dla S: dobra materialne, łaska cara, władza, tytuły
— kontrast między sytuacjami w łaskach cara i kiedy wypada z łask cara
- karykatura S, wyolbrzymione emocje
- wielki S spada z łóżka // ośmieszenie S
- kłócące się diabły
…prowadzi do:
- hierarchii wśród urzędników
- nieufności, podejrzliwości
- dwulicowości, fałszu, zakłamania, demoralizacji
- autorytetu opartego na strachu
- niepewności losu, lęku o utratę stanowiska, zezwierzęcenia
- motyw Stabat Mater Dolorosa
- dodatkowo — obraz Senatora c.d.
- nadużywający władzy, szantażuje Kanissyna
- ucieka od odpowiedzialności, brak honoru, okrutny, cyniczny
- plugawy, bezwzględny; szydzi z matki Rollisona, kiedy ta przychodzi do niego zapytać się o swojego syna
- dodatkowo — obraz Doktora i Pelikana:
- przekupni, fałszywi, interesowni, tchórzliwi
- rywalizują ze sobą o łaski Senatora
- niewidoma, potrzebuje syna do pomocy w podstawowych czynnościach
- matka cierpiąca, zrozpaczona, wytrwała
- kochająca syna, kieruje się sercem, ufna
-
przy stoliku (stolikowe)
- czują się bezpiecznie, jak u siebie
- wielcy urzędnicy, wielcy literaci, damy, generałowie, oficerowie
- mówią po francusku
- zaproszeni przez Senatora
- rozmawiają o sprawach błahych (o ubiorach i balach)
- mówią o Nowosilcowie: doskonały organizator balu, brakuje im go
- uważają, że literatura powinna być przyjemnością, lekka, łatwa i przyjemna
- warstwa wierzchnia
-
przy drzwiach
- gotowi do ucieczki, niepewni
- kilku młodych ludzi, dwóch starców, Polaków, patrioci
- mówią po polsku
- zostali zmuszeni przez Senatora do przyjścia
- rozmawiają o sprawach ważnych (o represjach carskich, o katowaniu młodzieży)
- mówią o Nowosilcowie: kat młodzieży wileńskiej
- uważają, że treścią literatury powinny być ważkie tematy, tematy patriotyczne
- warstwa wewnętrzna
-
«Nasz Naród jak lawa,
z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi»
- lewa strona
- Kolleski Regestrator, Sowietnik, Dama
- Senator, Pułkownik, Bajkow
- rozmawiają o pięknym balu
- prawa strona
- dama, młody człowiek, starosta,
- Justyn Pol Westużew, studenci
- mówią o lewej stronie: łajdaki, szelmy, łotry, piją krew
- Justyn Pol chce się zemścić wbijając scyzoryk w brzuch Senatorowi - Bestużew go powstrzymuje
- Konrad (K) — zasępiony, blednieje i czerwienieje na zmianę, zdaje się być nieobecny, czyta przyszłość z gwiazd, bohater romantyczny: wyalienowany, niezrozumiany, wyjątkowy, buntownik; toczy się psychomachia o duszę Konrada;
duchem przenika do sfery metafizycznej - Ksiądz Lwowicz określa pieśń K jako pieśń pogańską
— K chce dokonać zemsty z Bogiem albo bez Boga - naród jest słaby → trzeba go pokąsać → chce zarazić chęcią zemsty
- K unosi się duchem ponad światem
- brudne obłoki przesłaniają przyszłość — rozcina je źrenicą
- K ma być prorokiem, ale wizję przesłania mu czarny kruk
K nie zasługuje na widzenie przyszłości, bo jest pyszny
-
Konrad:
- kieruje się uczuciem, sercem
- samotny, wyalienowany, niezrozumiany
- wieszcz, gardzi ludźmi, światem
- czuje się wyjątkowy; dumny, pyszny
-
K wadzi się z Bogiem
-
K uważa się za lepszego od Boga — też tworzy za pomocą słowa jak Bóg, ale K kocha cały naród
-
ma siłę z samotności, nikt mu nie jest potrzebny
-
patriota — kocha wszystkich ludzi
-
wyzywa Boga na pojedynek
-
buntuje się dla dobra ludzkości (bunt prometejski)
poświęca się w imię miłości do człowieka -
oskarża Boga o cierpienie wszystkich ludzi
-
K jest tyranem, kocha wszystkich, ale z drugiej strony nie znosi sprzeciwu
-
bunt K to też bunt lucyferiański — K żąda władzy od Boga
daj mi rząd dusz -
wątpi w istnienie Boga — «żeś ty jest zgaduję»
-
chce nazwać Boga carem, jednak mdleje
-
ks. Piotr leży krzyżem // jest pokorny, posłuszny — postawa chrześcijańskiej pokory
«Ja, proch, będę z Panem gadał» -
w widzeniu ks. Piotra pojawia się droga na Sybir, która porównana została do drogi krzyżowej
-
ks. P widzi 1 więźnia — określa go tajemniczym imieniem 40 i 4;
przepowiada, że przyjdzie wskrzesiciel narodu, tajemniczy mąż 40 i 4 — mesjasz -
elementy profetyczne — zmartwychwstanie; mąż 40 i 4 przyniesie wolność wszystkim narodom
-
sąd nad Chrystusem (Ch)
- piłat umywa ręce
- oto człowiek
- krzyż na plecach Ch
- cierpienie
- Stabat Mater Dolorosa
- Longil przekuł bok, ale nawrócił się
- korona cierniowa
- «Boże, Boże czemuś mnie opuścił?»
-
sąd nad Polską
- Francja (Gal) obojętna
- zdrada Francji, odwraca się — «oto naród wolny, niepodległy»
- trzej zaborcy — krzyż ma trzy ramiona — trzech zaborców
- represje
- Matka Wolność
- nadzieja, że niektórzy Rosjanie się nawrócą
- pojenie octem i żółcią
- Francja boi się cara
- Polska kona tak jak Chrystus «Panie, Panie czemuś mnie opuścił?»
- Ewa we śnie widzi deszczyk i kwiaty ze swojego ogrodu; sen jest słodki
- zwraca się do kwiatów: do róży i lilii; uwieńczyła nimi skronie Matki Boskiej na obrazie nad łóżkiem; widzi jak Święta Rodzicielka podaje kwiaty małemu Jezuskowi, a On rzuca je Ewie
- ukochane kwiatki po rozsypaniu znowu plotą się w wianki; Ewie jest tak dobrze, że prosi Boga, żeby to się nigdy nie skończyło
- róża skarży się, że została wyrwana z ogrodu; Ewa tłumaczy, że róża przyozdabiała skronie Matki Boskiej
- róża zapytana czego chce odpowiada, że chce aby Ewa wzięła ją na serce;
- róża obiecuje aniołom bawić Ewę
- widzenie Ewy można odczytywać jako przemianę duszy Konrada, który obecny jest w tej scenie w sposób metafizyczny pod postacią róży;
- Ewa wskazuje mu drogę do Boga, a Bóg wskazuje K misję dla Polski — Zbawiciela ludów Europy
bohaterem jest pielgrzym (można zinterpretować, że pielgrzym może być Konradem, lub parte parole Mickiewicza)
- długie białe, krzyżujące się drogi
- więźniowie są wywożeni w kibitkach na skazanie
- semantyka bieli: biała chata w widzeniu ks. Piotra — symbol wolności; symbol obojętności, samotności
- bogactwo, przepych, chaos (eklektyzm), przerysowanie
- brzydka architektura, kaleki pałac — brzydki (niewidomy) // neg. obraz miasta
- domy zostały porównane do zwierząt w klatkach — Petersburg - więzienie (zoo)
- małpione ruiny — skopiowane, brak autentyzmu, kicz, brak piękna
- style: koryncki, klasyczny, mandaryński, japoński, małpiony
- oksymoron: świeżo małpione klasyczne ruiny
- karykaturalność, przerysowanie, groteska
- miasto powstałe na błocie (błoto
$=$ zło), na cierpieniu ludzi, na ofierze więźniów; zbudowane z zachcianki cara
-
Piotr Wielki
- wielki, na koniu
- potężny, gwałtowny
- tyran, despota
- prowadził politykę kolonizacyjną
-
Marek Aureliusz
- dobry, szlachetny
- łagodny ojciec
- przyczynił się do rozwoju Rzymu
- prowadził skromne, dobre życie
- stoik
- czuł obowiązek służenia obywatelom
- liryka bezpośrednia
- adresat: rosyjscy przyjaciele, ofiary carskich represji
- p. lir. wspomina też popleczników cara, tych, którzy ulegli carowi — dotrze do nich pieśń żałosna, zapowiadająca wolność; on im współczuje, bo Bóg wymierzy im karę
- refleksja na temat poezji (2 cz. kompozycyjna)
- niesie idee wolności, zwiastuje wolność
- ukazuje zło, opisuje cierpienia
- wydobywa z kajdan niewoli
epopeja narodowa, deuteroepopeja (Bogusław Bednarek) — tekst wtóroepopeiczny
na początku tekst nie był uznany za dostatecznie doniosły, dopiero później Pan Tadeusz został uznany za epopeję narodową
- mała ojczyzna
$\neq$ Polska;
duża ojczyzna$=$ Polska - dominantą kompozycyjną jest kontrast pomiędzy Paryżem a małą ojczyzną
- peryfraza Paryża: «szara godzina»; peryfraza małej ojczyzny: «szczęśliwe czasy»
- sakralizacja — mała ojczyzna jest święta, bo:
- nie zmienia się
- łączy się z pozytywnymi emocjami
- jest to przestrzeń rajska, Edeniczna
- opisuje ją jako łąkę pełną kwiatów
- harmonia z naturą; «lipa używa cienia»; życie w zgodzie z naturą
- ludzie są zżyci, wierni, lojalni, przyjacielscy, patrioci, autentyczni, prości, pamiętają o tradycji, o bohaterach narodowych
- M ma wyrzuty sumienia, że nie wziął udziału w powstaniu listopadowym
- Polacy czują się obco, są zniewoleni, władze francuskie są niechętne do przyjmowania Polaków, są obojętne na sytuację w Polsce
- M identyfikuje się z tymi, którzy nie wzięli udziału w powstaniu (zbiegi, tchórze)
- koncepcja roli poezji — ma dotrzeć do każdego, każdy ma ją zrozumieć
«O gdybym kiedy dożył tej pociechy
żeby te księgi zbłądziły pod strzechy»
- adresat: Matka Boska Częstochowska, Matka Boska Ostrobramska
- obraz ojczyzny: wartość najwyższa (porównanie do zdrowia)
- piękna (enumeracja barw i roślin) // idealizacja
- M prosi, żeby Matka Boska wzięła w opiekę i przywróciła emigrantów cudem do ojczyzny
- kult maryjny → sakralizacja ojczyzny → opiekunka ojczyzny
- identyfikacja M i narratora
- sytuacja wewnętrzna: zła atmosfera między emigrantami (awanturnictwo, kłótnie)
- sytuacja zewnętrzna: władze francuskie boją się rewolucji → Polacy są internowani z Paryża → główne ośrodki polskości na prowincji, poza Paryżem
-
z drewna, lecz podmurowany — w dworku w Soplicowie tradycja łączy się ze współczesnością
-
Dom jest usytuowany wśród zieleni — harmonia z naturą
-
«na pagórku niewielkim» — jest usytuowany na niezwykłym miejscu, wyróżnia się (bielone ściany)
-
okolica jest żyzna, bogata
-
dom jest chędogi — panuje w nim porządek
-
brama na wciąż otwarta — staropolska gościnność
-
powrotowi Tadeusza z Wilna po 10 latach towarzyszą szczere, autentyczne emocje między Tadeuszem a mieszkańcami dworku (wylewne powitanie między T a Wojskim); Tadeusz cieszy się jako dziecko na widok dworku, wita się z całym domem
-
obyczaje w Soplicowie
- staropolska gościnność (otwarta na oścież brama, powitanie W z T)
- zawsze ktoś wychodzi i wita przybyłych gości
- wraz z zachodem praca na roli się kończy
- kolejność, hierarchia podczas spacerów
(najpierw dzieci, Podkomorzy, z Sędzią, starsi, młodzież) - powitanie gospodarza z gościem, oficjalne bez emocji
- najważniejsi goście zajmują najwyższe miejsca przy stole
- gospodarz sam dogląda Gospodarstwa
-
strój
- świadectwo patriotyzmu, kultywowania tradycji
- kontusz, żupan, pas słucki
- frak, francuski ubiór Telimeny
$=$ zerwanie z tradycją
Podkomorzy gani francuską modę, żeby wskazać wartość rodzimej tradycji - «Polskie ubranie piękniejsze jest niż obcej mody małpowanie» ~ Podkomorzy 1811
- «Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny,
Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny» ~ Bartek Prusak - ostoja tradycji, wartości, patriotyzmu
- patriotyzm
- zegar kurantowy odgrywający mazurek Dąbrowskiego
- portrety bohaterów narodowych
- tabakierki
- arcyserwis
- strój
- księga kucharska
— hierarchia zależy od wieku, urzędu, urodzenia i rozumu
- dzieci z dozorcą
- Sędzia, Podkomorzy z Podkomorzyną i rodziną
- młodzież
- pozostali goście
- ma miejsce po hucznym śniadaniu
- wszyscy wspólnie wychodzą na znak sędziego
- wszyscy zakładają specjalne stroje, ubiory // w ten sposób Micki zamienia zwyczajność, codzienność w niezwykłość
- w opisie osób biorących udział w grzybobraniu dominuje gra światłocienia
«duchy błądzące po księżycu»; «duchy elizejskich cieni» - grzybobranie łączy się z zadumą, refleksją
- dużo grzybów, bogactwo grzybów: grzybów było w bród:
muchomory, lisice, borowiki, rydze, koźlaki, lejki, bielaki, surojadki, purchawki - dominantą kompozycyjną jest enumeracja
- dominantą stylistyczną są porównania: lisice — co są godłem panieństwa
— człowiek zna rodzaje grzybów, naturę
morał: natury nie wolno niszczyć
- ~ Podkomorzego: ze złota i brylantów, przekazywana z rąk do rąk — ojciec Podkomorzego dostał ją od samego Króla Stanisława; stukanie w tabakierkę skupia uwagę szlachty; wizerunek Króla na dnie // patriotyzm
- ~ Robaka:
- pochodzi z Częstochowy (Jasnej Góry); pozwala skupić uwagę szlachty na słowach Robaka: «uciekł się do swojej tabakiery»;
- sam Dąbrowski jej zażywał;
- sprawia, że szlachta się jednoczy, solidaryzuje, szlachta śpiewa Mazurka Dąbrowskiego
- wyzwala patriotyzm, łagodzi spory
- denko tabakiery ozdobione wizerunkiem Napoleona i jego armii
- tabaka — atrybut zwycięzców — sam Napoleon zażywał tabaki
- wyjątkowy — zrobiony na zamówienie dla księcia Radziwiłła Sieroty w Wenecji
- zdobiony — przedstawia sceny z dawnego życia sejmikowego dzięki czemu można poznać ustrój prawnopaństwowy Rzeczypospolitej
- ogromny — porównany do karetnego koła
- przechowywany w skarbcu
- stoi na środku stołu podczas uczt
- sztuczny — jest sztuką
- precyzyjnie, starannie wykonany
- realistyczne postaci i sytuacje — «gdyby żywe»
- wzbudza ciekawość, zadziwienie
- widoczne sceny: głosowanie do sejmiku; narada; tryumfy; wotowanie czarnymi lub białymi gałkami;
waśnie (spory łagodzone przez księdza /patriotyzm, pobożność)
- hierarchia zasiadania — na najwyższym miejscu zasiada Podkomorzy kłaniając się wszystkim (polonez)
- modlitwa
- podanie wódki — gościnność
- jedzenie chołodźca litewskiego (tak samo jak w KI i KV — poprzez repetycję M pokazuje, że w Soplicowie zasiadanie do stołu również jest tradycją, panuje ład i harmonia)
- mistrz ceremonii: Wojski (wskazuje kto gdzie ma usiąść)
- na wzór tradycyjnej uczty staropolskiej jest:
- suto zakrapiana, wystawna, bogata
- potrawy są różnorodne, wykwintne egzotyczne (wyjątkowe)
- barszcz królewski, rosół staropolski — zgodny ze sztuką sztuczny
- Wojski wrzuca do potraw perełki i monety co czyści krew i krzepi zdrowie
- któż je wypowie — eksklamacja podkreślająca ilość potraw
- barokowy koncept — ryba nie krojona, przysmażana, w środku pieczona
- wszyscy jedzą potrawy z apetytem
- potrawy przygotowane zgodnie ze staropolską tradycją
- księga kucharska przekazywana z rąk do rąk (Wojski przekazuje je Dąbrowskiemu)
- natura została ukazana jako enklawa
- motyw Arkadii
- w ogródku panuje ład, harmonia, natura jest uporządkowana, użyteczna
- warzyw i roślin jest w bród:
- kapusta: personifikacja, przypomina starca, mędrca
- marchew: dorodna, dojrzała, nać plącząca się
- bób: tysiąc oczu — personifikacja, hiperbolizacja, animizacja
- arbuz: otył, dorodny, dojrzały, wtacza się
- burak: gości arbuza (troska warzyw)
- konopie: stoją na straży
- maki: górują badyle — nie ma wyższych
- słonecznik: przypomina słońce, ma wielkie lico // personifikacja
- ogórki: wielkie rozłożyste liście, chronią przed słońcem
- Soplicowo — szlachecka Arkadia — mikrokosmos (ogród)
- silny związek człowieka z naturą
Tadeusz: emocjonalny, chwiejny, łatwo ulega emocjom, spontaniczny, niedojrzały, niestały w uczuciach
-
KI
zauroczenie Telimeną podczas uczty powitalnej
(przychodzi spóźniona — chciała zwrócić na siebie uwagę)
[próżna, kokieta, zalotna, przebiegła] -
KV
rozczarowania Telimeną podczas uczty po polowaniu
dostrzega jej mankamenty w urodzie -
KVIII
kłótnia i rozstanie kochanków; Tadeusz czuje poczucie
winy i odpowiedzialności związku
wie, że powinien ponieść konsekwencje -
chce się rozstać, nie krzywdząc Telimeny
-
KI
pierwsze spotkanie rozbudza wyobraźnię Tadeusza -
KV
pierwsze spotkanie bezpośrednie ma miejsce kiedy Telimena wprowadza Zosię na salony: Tadeusz orientuje się, że się pomylił -
KVIII
rozmowa Tadeusza i Sędziego przed zajazdem: Tadeusz mówi o swoim uczuciu do Zosi; doprowadza to do rozstania z Telimeną -
KX
rozmowa Sędziego z Księdzem po zajeździe przed wyjazdem Tadeusza z Soplicowa: Sędzia chce zaręczyć Tadeusza z Zosią
Tadeusz się zgadza → dojrzały, stały w uczuciach
chociaż, mimo tego, odmawia, mówiąc, że musi wyjechać, a serce Zosi może się jeszcze odmienić, nie chce się wiązać, chce zdobyć sławę — dopiero wtedy będzie godzien ręki Zosi
- miłość do Ewy; odrzucenie miłości (podanie czarnej polewki); żeni się z niekochaną kobietą (matką Tadeusza), która potem umiera ze zgryzoty
- pierwsza przemiana — na gorsze — zaczyna pić
- pod zamkiem znalazł się przypadkiem, nie bratał się z Moskalami, nie chciał zabić
- zabójstwo Stolnika — okrzyknięcie zdrajcą; odmówił zaszczytu tytułów od Moskali
- ucieka; druga przemiana — na lepsze — zaczyna proces rehabilitacyjny
- odpokutowuje swoje winy (ekspiacja); bierze pod opiekę Zosię, oddaje ją Sędziemu
- wstępuje do zakonu jako robak w prochu (pokora)
- służy (anonimowo) ojczyźnie, poświęca się dla niej
- zostaje zakonnikiem, kwestarzem; wyrzeka się pychy, przybiera imię Robak
- rozgłasza śmierć Jacka Soplicy w Rzymie
- chce odkupić winy dobrymi czynami, służył ojczyźnie, odniósł zasługi:
pod Hohenlinden, Niemcy; pod Samosierrą, Hiszpania; tajne towarzystwa w Galicji i Wielkopolsce; wysłany jako emisariusz na Litwę, miał przygotować powstanie - więziony w Spielbergu, Austria; w pruskiej fortecy (ciężkie roboty)
- torturowany przez Rosjan (bity kijami)
- podczas zesłania na Sybir ucieka z transportu
- umiera w Soplicowie, postrzelony podczas bitwy z Moskalami, po rozmowie z Gerwazym i otrzymaniu wiadomości o wojnie Napoleona z Moskwą
- został odznaczony pośmiertnie orderem Legii honorowej
- oczyszczenie imienia Jacka z win podczas przemowy Podkomorzego
- patriota, bohater
- od teraz nikt nie może wspominać jego win pod groźbą kary
- msza rehabilitacyjna podczas święta Matki Boskiej Kwietnej (Zielnej)
przemarsz wojsk Napoleona w „Panu Tadeusz” miał miejsce na wiosnę, kiedy w rzeczywistości było to jesienią
- obyczaje, zwyczaje, ubiór, przedmioty, opowieści, nauki
- wydarzenia historyczne — dzieje Narodu związane z ważnymi wydarzeniami
- patriotyzm
- łączenie faktów prawdziwych z elementami fikcyjnymi
- patrioci, kultywowali tradycję
- przywiązani do staropolskiego stroju i herbu
- koncepcja wyzwolenia Polski poprzez wspólną solidarną walkę całej szlachty
- chęć zrywu narodowowyzwoleńczego przed nadejściem Napoleona
-
liryka wyznania
-
forma: miniaturowa (lapidarna)
-
p. lir. dokonuje retrospekcji, refleksji nad życiem, podsumowuje życie
-
nastrój: melancholia, smutek, gorycz, rozpacz
-
klamra kompozycyjna — nieskończony płacz, wzmocniony wielokropkiem
-
epitety określające poszczególne etapy życia:
- dzieciństwo: «sielskie, anielskie» — beztroskie, szczęśliwe, błogie
- młodość: «górna i durna» — wyznaczanie ideałów, realizacja marzeń, lekkomyślna, wesoła
- dojrzałość: «wiek klęski» — klęska, porażka, smutek, rozczarowanie
-
Julian Przyboś określa liryk peryfrazą wiersz-płacz
-
problematyka egzystencjalna
- liryka bezpośrednia
- liryk powstał nad jeziorem Leman
- symbole w utworze:
- woda → dusza
- opoki → stałe wartości, doświadczenia zostawiające ślad
- obłoki → ulotne chwile, to co przemija, doświadczenia odbijające się od duszy (wody)
- burza → nagłe, bolesne zmiany, znaczące doświadczenia
- rola poety:
- obserwacja rzeczywistości, opisywanie, obrazowanie jej
- dawanie świadectwa rzeczywistości, tłumaczenie rzeczywistości
- jego rola nie ma końca
-
odpowiedź w scenie „Przygotowanie”
-
noc 31.12.1799–1.01.1800, przełom stuleci
-
chata czarnoksiężnika Twardowskiego
-
w kotłach warzą (od war) ludzi — warzą przywódców powstania
-
przywódcy powstania zostali uwarzeni przez siły szatańskie
- gen. Józef Chłopicki — konserwatysta, postawa zachowawcza
- książę Adam Jerzy Czartoryski — arystokrata, nieskuteczny w swoich działaniach, brak skutecznych działań dyplomatycznych
- gen. Jan Zygmunt Skrzynecki — postawa defensywna, brak umiejętności przywódczych, nieudolny
- Julian Ursyn Niemcewicz — duchowy przywódca, konserwatysta, postawa zachowawcza
- Joachim Lelewel — posądzony o zdradę, prowadził pertraktacje z Rosjanami
-
powstanie upadło, ponieważ przywódcy byli nieudolni, cechowała ich zachowawczość i bierność
jako:
- towarzyszy mu Weltschmerz
- apatia, bierność, rozgoryczenie, smutek, bierność
- kontemplacja natury, wrażliwy, indywidualista
- samotny, wyalienowany, młody
- buntownik, indywidualista, poeta
- wrażliwy (o niezmiennej skali wrażliwości)
- skłonny do samoanalizy, rozchwiany emocjonalnie
- przeżywa ambiwalentne uczucia
- próbuje zbliżyć się do Boga
- «gdzie ludzie oddychają, ja oddech utracam» — niezrozumiany, indywidualista; funkcjonuje inaczej niż inni ludzie
- jego celem jest znalezienie idei; nie ma lampy, nie potrafi jej nazwać
- początkowo myślał, że to miłość, jednak potem doznaje rozczarowania we Włoszech, gdzie dowiaduje się, że miłość można kupić za pieniądze
-
po nieudanej próbie samobójczej rozpoczyna wędrówkę po Europie szukając idei, podróż ma przynieść doświadczenia pokazujące prawdę
-
w James Parku, Londyn dowiaduje się, że wszystko można kupić za pieniądze
-
w Dover pogłębia swoje rozczarowanie czytając „Króla Leara”
-
w willi we Włoszech poznaje Wiolettę, uznaje, że za pieniądze można kupić też miłość
-
w Watykanie spotyka papieża; przywozi ziemię ojczystą, liczy na wsparcie i chce, żeby papież wystąpił przeciwko carowi
// negatywna ocena papieża, groteskowa scena, papież również rozczarowuje K -
na górze Mount Blanc: «jam jest posąg człowieka na posągu świata»
po czym niesiony przez chmury trafia z powrotem do kraju
- postawa: czynna (w przeciwieństwie do biernej mesjanistycznej)
- zakłada zupełne poświęcenie (w przeciwieństwie do zmartwychwstania w mesjanizmie)
- Polska mesjaszem Narodów
$\neq$ Polska Winkelriedem narodów - w Warszawie odbywa się koronacja cara na Króla Polski
- w scenie 4 w podziemiach katedry ma miejsce spór o zamach na cara pomiędzy prezesem a Kordianem; racje:
- Kordiana:
- należy dokonać zemsty za carskie zbrodnie
- należy odzyskać niepodległość kraju — zgadza się ze starcem
- zemsta da Polsce zbawienie, wolność
- car jest okrutny, kara dla cara
- postawa zachowawcza
- car nie jest prawowitym królem
- bierze całą winę na siebie
- // emocjonalne argumenty, kieruje się uczuciami i emocjami
- Prezesa, starszyzny
- zabicie człowieka jest grzechem
- za taką zbrodnię czeka ich sroga kara od Boga
- narody europejskie mogą się odwrócić od Polski («co powie Europa?»)
- czekanie oznacza zmartwychwstanie
- w narodzie polskim nie doszło nigdy do królobójstwa
- powinno odbyć się głosowanie
- // rozsądne argumenty, prezes kieruje się rozsądkiem, pragmatyzmem
- Kordiana:
— emocjonalni, brawurowi, bez przygotowania
// zbyt emocjonalni
— niezdecydowani, dyplomatyczni, racjonalnie, prowadzą do braku działań
// zbyt bierni
Sama próba zabójstwa cara jest już zwycięstwem, Kordian trzyma się swojej idei — próbuje ją wprowadzić w życie
- poeta, którego atrybutem jest lutnia
[ sytuacja lir. — p. lir. odwiedza zaniedbany grób Agamemnona, panuje ponury nastrój ] - w grobowcu do poety przychodzi natchnienie, symbolizuje je Harfa Homera, Bajda, Aojda — wielkie czyny bohaterów
- nie może niczego stworzyć, jest bezradny, bezsilny, «Struna pękła bez jęku»
- nie ma dla kogo tworzyć, jest niezrozumiany, nie ma o czym pisać
- poeta pochodzi z kraju niewolników, smutnego kraju Illitów, nie potrafią walczyć o wolność
- nie potrafią oddać swojego życia za ojczyznę
- zbyt mało osób walczy za ojczyznę
- Słowacki oskarża kulturę sarmacką o to, że Polacy nie potrafią walczyć za ojczyznę
- Kultura sarmacka doprowadzi do upadku Polski
- Polska: ma duszę anielską, ale jest zniewolona przez sarmatów, szlachta doprowadziła do zniewolenia i rozbiorów
«Klaskaniem mając obrzękłe prawice»
- czytelnicy klaszczą → obrzękłe prawice → są znudzeni literaturą → wyczuwają przełom (błyskawicę) → rodzi się kolejny wieszcz (nikt się go nie spodziewa)
- literatura
$=$ puste słowa; romantycy = dorodne wawrzyny, już więcej nie urosną, są dojrzali, powinni odejść - Norwid: wyjątkowy, samotny, niezrozumiany, indywidualista
- ciemno, bo nie ma szans na nowego poetę, nikt nie chce tego czytać
// sytuacja w romantyzmie wg Norwida
- p. lir. odcina się od ideałów romantycznych: nic nie wziąłem
- łączy ich natchnienie — naturalne dla poetów
- romantycy utrudniają pisanie Norwidowi
- p. lir. zwraca się do krytyków i wielbicieli Norwida
- krytycy: nie chcą zerwać z nocą, chcą, żeby ją przedłużyć, chcą, żeby romantyzm nadal dominował
- romantycy
$=$ noc; Norwid$=$ Jutrznia - krytycy atakują Norwida, są jemu niechętni
-
Norwid odrzuca romantyczny ideał kobiety — uważa, że to marmurowe posągi
(zimne, nieczułe, nie wzbudzają żadnych uczuć, martwe) -
przesyt → Niedziela → romantyzm
-
epoka romantyzmu doprowadzona do apogeum, szczytu
-
Norwid pisze list do przyszłych pokoleń, który zawiera skargę na romantyków
-
nie chce pójść na żadne ustępstwo, prawda jest ważniejsza niż zrozumienia wśród ludzi; przypomina szaleńca - niezrozumiany; twórczość Norwida to pamiętnik
pisze prawdę o sobie, jest autentyczny -
formułuje koncepcję późnego wnuka — pokolenia, które zrozumie jego wiersze
-
muszą przeminąć dwa pokolenia, żeby twórczość Norwida została zrozumiana
-
panteizm — pogląd, wg którego świat wyłania się z łona bóstwa; świat to jedność
-
twórczość niedoceniona — panuje dyktat wieszczów romantycznych
-
Mickiewicz
$=$ bóstwo tworzące świat w romantyzmie -
zwycięstwo Norwida
$=$ odczytanie jego twórczości przez pokolenie wnuka -
Norwid porównuje swoją sytuację do sytuacji pierwszych chrześcijan
- postrzeganie rzeczywistości przez pryzmat mitów narodowych wykształconych w pierwszej połowie XIX (kult maryjny, przedmurze chrześcijaństwa, mit sarmacki, mesjanizm)
- Paradygmat należy rozumieć jako wyrosły na tym gruncie model kultury zorganizowanej wokół pojęć ojczyzna, niepodległość, wolność, solidarność narodowa
- paradygmat → model kultury → ojczyzna, niepodległość, wolność, solidarność narodowa
- warunki historyczne — utrata niepodległości
- kult uczuć — miłość do ojczyzny
- kult buntu — powstania
- kult narodu — patriotyzm
- patriota, buntownik, spiskowiec
- jednostka wyjątkowa, gotowa do poświęceń
- >Ponieważ MICKIEWICZ WIELKIM POETĄ BYŁ.
- stworzył największe dzieło w polskiej literaturze EPOPEJĘ NARODOWĄ — „PANA TADEUSZA”
- stoi wśród trzech największych wieszczów literatury polskiej: SŁOWACKI, MICKIEWICZ, KRASIŃSKI