durli.txt

Gazany otda, är kişini sözüne eýelik edişinde tanaýarlar. Şir gözenegiň aňyrsynda-da şirligine galýandyr.
 Göge garap ýöreme, büdrärsiň
Ýumurtga bilen daşy döwmersiň
Baýguşyň yzyna düşseň, haraba bararsyň
Hakykatdan-da jan şemdir, bilim şemiň körügidir, akyl bolsa onuň 
Iki hatadan azap geleri ýakyndyr: ötünç soraýan kişiniň sözüni diňlemek we ýalandan kasam içmek
Iki kişi hemişe baýdyr we hiç haçan garyp düşmez: biri – alym, ikinjisi – kanagat eýesi
Töňňe kiçijigem bolsa, ýükli arabany agdarýandyr.
Sürä gurt daranda, ýeke goýunlynyň dat gününe.
Uruş batyry synar, gahar – akyllyny, dostlugy – mätäçlik
Hasaby tämiz bolanyň ýüzi ak bolar.
Harman soňy derwüşiňki bor.
Halynyň tozy, däliniň sözi gutarmaz.
Her aglamanyň bir gülküsi bardyr
Akmak ýoldaş ähli nogsanlyklaryň gözbaşydyr
Gahary mylakatlyk, ýamany ýagşylyk, husytlygy jomartlyk, ýalany dogruçylyk bilen ýeň
Durmuş seniň käsäňe şor hem ajy, ýakymly hem süýji zatlary 
Ata – ene görejiň nurudyr. Olaryň haky Taňrynyň haky bilen deňdir
Ýagşy gezer haýyr işiň yzynda
Agyz öz ryskyny iýer.
Agyz ulusyny büzüp bolar, gözüň ulusyny süzüp bolar, burnuň ulusyny nätse bolar?
Agzy unla ot üfletme.
Aja – ajy,zagara – künji.
Ajal bilen myhman soraman geler
Ajal – gaýyp, didar – gaýyp, nika – gaýypdyr.
Agzyň parawuzy ýok, diliň çüňki.
Adamyň duşmany – akmaklyk, dosty – paýhaslylyk.
Akmagyň ýetmiş ýalňyşy-da bagyşlanar, alymyň ýekeje ýalňyşy-da bagyşlanmaz.
Bergiň bolmazlygy gurplulygyň alamaty.
Sabyrsyz gul – ýagsyz çyra ýalydyr.
Mertligiň täji – agraslyk.
Düýe altyn daşasada – iýmiti ýandak.
Eşek dermanhana girip çyksa-da, eşekligine galar.
Aç adam düýşünde çörek bazaryny görer.
Iň ahmyrly ýitgi, ýaşlyk bilen saglyk.
Alymyň ýekeje güni – nadanyň ömründen gymmat.
Baýlygyň köpelse – dostuňam köpeler.
Beduin kyrk ýyldan soň aryny alypdyr, şonda-da „Biraz howlugaýdym öýdýän“ diýipdir.
Alkymyňdaky tüsse gözüňi gapar.
Ýaňralygyň soňy toba getirer.
Öz eden ýagşylygyňy gizle – iliň eden ýagşylygyny ýaý.
Aý ýagty bolanda – ýyldyzyň geregi ýok.
Karz bereňde-hä – dost, algysyny soranda – duşman.
Öküzi şahy üçin daňdylar, adamy dili üçin.
Kemçiliksiz dost gözlän dostsuz galar.
Niliň suwundan bir dadan ýene datmagy arzuw eder.
Ýumurtgany ogurlan- towugy-da ogurlar.
Towuk bolup bir ýyl ýaşandan – horaz bolup bir gün ýaşan gowy.
Eliňdäki bir duş – asmandaky on guşdan gowudyr.
Ejiziň ýaragy – zeýrenji.
Her şäherde dosty bolan müň ýaşar.
Her gözelligiň hem bir ýetmezi bolup biler.
Ýaramaz alyjy ýa-ha bazara gaty ir geler, ýa-da gijä galar.
Baýguşyň yzyna düşseň – haraba bararsyň.
Hakykat bir bada iki tarapy kanagatlandyryp bilmez.
Ýürek gözden ir görer.
Syryň özüňdekä – ol seniň ýesiriň, paş edensoň sen onuň ýesiri.
Şöýgüniň alamaty üç: ynam, agraslyk, jomartlyk.
Üç zat gizlin saklatmaz: şöýgi, göwrelilik, düýeli barýan adam.
Üç zat ömrüňi uzaldyp biler: giň jaý, ýüwrük at, gününe kaýyl oňşukly aýal.
Gyzyň gözelligi şaý – sepinde däl-de edebinde.
Uluňy terbiýele – kiçiň ondan öwrener.
Iň gowy mugallym wagt.
Pişigiň düýşünde-de, huşunda-da görýäni syçan.
Ýola çykmazdan öň – ýoldaş gözle.
Gyz – açary ýiten sandyk mysaly.
Pul- uçup gidýän, uçup gelýän guş mysaly.
Eger baý ýylan iýse – parasatlykdan, eger garyp iýse nadanlykdan diýerler.
Eger sandal bolsaň – çyda, çekiç bolsaň urmagy unutma.
Goňşynyň syryny biljek bolsaň – çagalaryňdan sora.
Şir garrasa – şagallar onuňüstünden güler.
Dymmaklyk – akylyň bezegi, samsyklygyň perdesi.
Peýdasyz umyt – miwesiz agaç.
Ylym – baýlyk, peýdalanmak – kämillik.
Sowukdan goraýan eşik – yssydanam gorap biler.
Şah edinmäge giden eşek - gulaksyz galar.
Sabyrlylyk – şatlygyň açary.
At armaz, göwün arar.
At arryk bolsa-da, eşekden artyk.
At arryk bolsa-da, ýagyr bolmasyn.
Atarryklykda görünmez, ýigitlik – garyplykda.
At atlyny tanar.
At atyň yzyndan daljygyp ýeter,
Düýe düýäniň yzyndan daljykman ýeter.
At atyň yzyndan ötende ýeter,
Düýe düýäniň yzyndan duranda ýeter.
At aýagy kölen, oguz dili çuň.
At aýagyndan semrär, adam gulagyndan.
At aýagynyň aşagyndaky oty alar, meňzile garap iýer,
Eşek aýagynyň aşagyndaky oty ýolar, aýagyna garap iýer,
At aýlanar, gazygynda durar.
At aýlanyp gazygyny tapar, suw aýlanyp – ýarygyny.
At bady bilen,
Ogul ady bilen.
At basyşyndan belli, är bakyşyndan.
At bersem arjak, don bersem tozjak.
At beslenende, gyz islenende.
At bazaryna eşek barmaz.
At bilen aýalyň iýeniňi rysga tutma.
At bilen aýalyň uýanyny gysga tutma.
At bilen depişen taýyň äňi ýazar.
At bilen eşegiň bir bolsa ahyry, reňk urmasa-da, gylygy meňzär ahyry.
At bilen ýarag eýe sargarmaz.
At biýeden (baýtal) dogar, ner maýadan.
At boýy agyl – it boýy çalmaz.
At büdrese, eşek uýalar.
Atçaňyna giden dolanar, pil çaňyna galan dolanmaz.
At çapyşsa durup – durup bakarlar,
Baýtal çapsa, her dürli at dakarlar.
At atda – garyn, itde erin.
Atda- garyn, ýigitde – burun (erin).
Atdan adag bolmaz, düýeden – toý.
Atdan aýrylsaň aýryl, eýerden aýrylma.
Atdan düşmedik atly bolmaz.
Atdan düşdi, eşege mündi.
Atdan ýykylmaýan atly bolmaz.
Atda öt bolmaz.
At dosty – ata dosty.
At dört aýagynyň üstünde uklar.
Atda dört aýak bolsa-da büdrär.
At – düýe bähbidiň bolsa-da, geçenden geç.
At eti kyrk ýylky keseliňi gozgar.
At äre uýar.
At gadryny çapan biler, myltyk (tüpeň) gadryn – atan.
At garrar agta bolar,
Gyz garrar pugta bolar.
At garrasa, diwana duşar.
At garrasa, eşek bilen dostlaşar, adam garrasa – düşek.
At garrasa eşege golaý bolar, adam garrasa – düşege.
Baýtal garrasa kürre bilen dost bolar).
At garryr meýdan garrymaz,
Ýigit garryr, heňňam garrymaz.
At gazygy kümüşden, ýol azygy iýmişden.
Gidensoň teblä gulp urmazlar.
At gitdi, örküni-de alyp gitdi.
Atgowusy doly, är gowusy däli (batyr).
At guraly gamçy, it guraly – taýak.
At güýçi arpada.
At güýji çölde belli, eşek güýji – batgada.
Ýamanlyk etmeseň, ýamanlyk görmersiň.
Garyba garyplyk gorkuly däl.
Aýal üçin şaý – sep, batyr üçin ýarag ýük däl.
Ogry ogrulamaga utanmasa, senem ony tutmaga utanma.
Agzyň bezegi diş.
Adamlar-a dälä gülýärler, däli hem – olara.
Her kimiň öz ýurdy Kaşmir görner.
Öli arslandan diri şagal.
Şaçagyň başynda duşmanyňam – dost.
El bilen çözläp bolýan düwnidiş bilen çözlejek bolma!
Yssyda gazan, salkynda iý.
Ene ýere zähmet çekseň, gyzyl öner.
Hindisöýgülisiniň hatyrasyna sygyr etini iýmäge-de kaýyl.
Jeňňeline görä şagaly.
Her näçe akylly bol, ýöne käwagt nadandan hem sorap göräý!
Ýeňiş golaýlanda, şagal hem şire öwrüler.	
Düýäniň daşaýany-ha agyr ýük, iýmiti bolsa – ýandak.
Ýalaňaç suwdan gorkmaz.
Şäheriň derwezesini ýapsa bor, ýöne iliň agzyny ýapyp bolmaz.
Pul dagdan ýol salar.
Ýetimiň garny doýan güni – baýram.
Çagyrylyp gelen ýüz adama orun bar, çagyrylman gelen bir adama welin orun ýok.
Gany gan bilen ýuwup bolmaz.
Dilinde Hudaýyň ady, hyýalynda talaňçylyk.
Hanyň öňüne düşme, mollaň – yzyna!
Bili pyçakly adam bilen uruşma!
Öýüň kiçisi bolma, kerweniň – ulusy!
Küýzegäriň öýünde abat gap tapdyrmaz.
Myhman agşam ýüzüni görkezer, ertir – ýeňsesini.
Gara oksuz tüpeňden iki tarapam gorkar.
Öz öýüňdäki tötek – kesekiniň palawyndan gowy.
Eşegiň ölümi – itler üçin toý.
Ýatan ýatany turzup bilmez.
Kesekiniň ady – gardan sowuk.
Baýlyk emläkde däl, ýürekde.
Nadan adam üçin dymmaklykdan gowy gylyk ýok. Ýöne muny bilýän bolanlygynda, oňa nadan diýiljekmi?
Dana bilen jedele girip, özüni akylly görkezjek bolan nadan öz aýbyny öňküden-de beter açar.
Samsyklaryň arasyna düşen dana olardan hormat – sarpa hantama bolmaly däldir. Samahyllap oturan samsygyň danany gaçyrmagyny geň göresi iş ýok. Sebäbi almazy daş bilen hem döwüp bolýar.
Baýlygy üýşüp ýatsa-da, derekli iýip – içip bilmeýänler hem-de beýnisi bilimden dolam bolsa, olary ile ýaýmaýanlar azaby reýgan adamlardyr.
Bir adamdan: „Ile haýyrsyz alymy nämä meňzetmek bolar?“ diýip sorapdyrlar. „Beýle adam bal bermeýän balara meňzeşdir“ diýip, ol jogap beripdir.
Alan bilimini özünde saklap ýörenler ýer sürüp, oňa tohum sepmeýän adama kybapdaşdyr.
Lukmandan: „Sen gowy terbiýäni kimlerden aldyň?“ diýip sorapdyrlar. Ol: „Edep – terbiýe görmediklerden. Sebäbi olara ökünmejek boldum“ diýip jogap beripdir.
Paýhasly kişi pil bilen güýç synanyşmak isleýän adamy batyr hasap etmez.
Gahar – gazaby dyňzap dursa-da, gelşiksiz hereket etmekden saklanýan adam batyrdyr.
Bir samsyk sesiniň ýetdiginden gygyryp, eşegine sögünýän eken. Eşegiň welin piňine-de dälmişin. Muny synlap duran akyllyrak kişi şeýle diýipdir: „Akmak! Eşek hiç wagtam seň diliňe düşünmez. Gowusy, beýdip durman, özüň eşegiň dilini öwrenseň kem bolmazdy.“
Pis adama gowulygy ündemek – körüň öňünde çyra goýan ýalydyr.
Samsyk hem terbiýesiz adamlara ýagşylyk etmek – şor ýere tohum sepene deňdir.
Biriniň egnindäki ýüpek lybasyna höwesek bolma-da, şol adamyň öz mertebesi hakynda oýlan. Ýüpekdir atlaz bazarda-da gyt däl-ä.
Kimdir birini saçak başyna çagyrjak bolsaň, oňa hyzmat etmegi-de ýüksürenmeli dälsiň.
Dost başyňa iş düşende tanalýar. Saçak başynda duşmanlaryňam dost ýaly görner.
Adamyň kuwwatlygy baýlygyň däl-de, edermenligiň, beýikligi bolsa ýaşyň däl-de, paýhasyň netijesidir.
Edýän ýagşylygyňam özüňe barýar, ýamanlygyňam.
Diňe öz aladasyny edýän dogan doganyňam däldir, ýakynyňam.
Rysgalyň Hudaý tarapynam bolsa, gol gowşuryp oturman, gün – güzeranyňy gowulandyrmak ugrunda hereket etmeli. Betbagtlygyň täleýdendigine garamazdan, şonuň gelýän gapysyndan daşyrak durmaga çalyş.
Eger kimdir biriniň göwnüne degip, soň kän gezek ýagşylyk edenem bolsaň, ondan ätýaçly bol. Sebäbi bedene çümen peykam sogrulany bilenem, ýarasynyň yzy gidenok.
Eden ýagşylygyňy diliňe çolamadyk ýagdaýyňda onuň saňa haýry deger.
Syryňy dostuňä-da açma, sebäbi haçanam bolsa birwagt onuň saňa duşman bolmagy mümkin. Eliňden gelýänem bolsa, duşmanyňa ýamanlyk etjek bolup çytraşma. Sebäbi her hili ýagdaýlar ýüze çykyp, onuň dosta öwrüläýmegi ahmaldyr. Syryňy iň ýakyn dostuňdanam gizlin sakjla, sebäbi onuňam dosty bardyr.
Howul – hara edilen işiň ömri gysgadyr.
Iş sabyr – takadyň kömegi bilen edilýär.
Kemçiligiňi dostlaryňdan sorama. Olar aýtmaz. Gowusy, duşmanlaryňy diňle.
Bagty diläp, söýgini zorlap alyp bolmaýar.
Bol zadyň gadry bolmaz, öweýiň – mähri.
Zähmetden gorkma, ol güýçden asgyndyr.
Ýoguňa gynanma, baryňa guwan.
Ýalňyşyňy duýmak, gözýetimiň giňeldigidir.
Bir-ä akyl satýan, birem özüni öwýän adam bilen söhbetdeş bolma.
Dostuň aýbyny açmak, öz aýbyň açyldygydyr.
Erk howpdan halas eder.
Doýup – doýup iýmek üçin, ýüwrüp – ýüwrüp zähmet çek.
Paýhasa görä öz dünýäň bolsun, ädime görä öz ýoluň.
Aňsatlyk bilen bagta ýetilmez, harasatly bolsa-da çyn söýgi sönmez.
Hudaý her kimi öz göwnüne görä ýaradýar.
Ýüzden geçip bilmedik – ýüz derde uçrar.
Zadyň ýitse-de, mertebäň ýitmesin.
Asylly gaharyn ýuwudar, bedasyl – lebzini.
Ýüzden geçip bilmedik – ýüz derde uçrar.
Zadyň ýitse-de, mertebäň ýitmesin.
Asylly gaharyny ýuwudar, bedasyl – lebzini.
Puluň bolmasa-da, ýüzüň bilen sözüň bolsun.
Akylla dana gerek, akmaga – dawa.
Päli pesiň – ruhy beýik.
Ýagşy at galdyrýan – uzak ýaşar.
Husyt hurşuny özünden gysganar.
Halyna şükür eden – han bolar.
Agzala öýde ne perişde, ne serişde tapylar.
Asmandan ýagmyr ýagar, zemine nagyş salar.
Bilimli bolmak – gowy zat, paýhasly bolmak – uly zat.
Sogapdan gaçan- uçuda uçrar.
Ýakyn syrdaş – dogan-gardaş.
Sogapdan başlanan işiň soňy ýol açar
Kereplemejek bolsaň, akmaly.
Dileg etmek däl, dilegçilik etmek utanç.
Haram zada-da, haramzada-da göz degenok.
Kakan gawun kak bolar.
Garpyz alasy daşynda.
Hakyly şägirde halypanyň edim – gylymlaram geçmeli.
Bahyllyk eden baÿnamaz.
Günem bulutdan çykanda ÿylgyrÿar.
Ÿüregiň agyrsa narpyz iÿ, böwregyň agyrsa – garpyz. 
Iliňi nähili görÿän bolsaň, iliňem seni şolar ÿaly görÿändir.
Gözi gyzaranyň ÿüzi gyzaranok.
Cägä-de edil suw ÿaly akyar.
Goÿnuň çörem özüne derman.
“Ÿerimi ber!” diÿdirmejek bolsaň,öz ÿerinde oturmaly.
Bagtynyň açylaryna garaşmaÿan ÿok.
Okaranyň gowsy – goňşokara.
Içkidünÿäň daşky dünÿäňden owadan bolmaly.
Günüň dogan wagtam, batan wagtam ÿatmak günä.
Synlap öwrenmeli däl, edip öwrenmeli.
Tabakdaşyň kimligini çemçedeş bolanda bilersiň.
Şahyra:”Başla!” diÿÿänem, “Taşla” diÿÿänem ÿok.
Senedi bilen tanalÿana – ussa, sungady bilen tanalýana – ussat diÿilÿär.
Beÿni düÿş görende oňat dynç alÿar.
Ömür sürmek ÿeterlik däl, döwran sürjek bolmaly.
Ekilmedik ÿerde gögerseň, sogurÿarlar.
“Kimligimi aÿtmankaň kimligiňi aÿt” diÿmeli.
“Al!” diÿeňde açylÿan ÿüz: “Ber!” dyÿeňde damaşÿar.
“Men alaÿyn, sen dur!” diÿmeli däl, “Men öleÿin, sen dur!” diÿmeli.
Dost eziz ÿeriňi gözläp, duşman – ejiz ÿeriňi.
Barmaly wagtyňy aÿdÿarlar, gaÿtmaly wagtyňy özüň bilmeli.
Eý perzendim beýik we gudratly Ýaradany tana.
Kime öwüt – nesihat berseň, ilki özüň berjaý et.
Sözi öz hormatyna görä geple.
Adamlaryň gadryny bil.
Hemmäniň hak – hukugyny aňşyr.
Syryňy gizlin tut.
Dosty kyn gunde syna.
Dosty peydada we zelelde synag et.
Bihepbe we nadan adamlardan gaç.
Dana we pehimli adamy dost tutun.
Gowy işe berk ýapyş.
Erbet aýala ynanma.
Sap ýürek bilen maslahat et.
Sözi ynandyryp geple.
Ýaşlygyň gadryny bil.
Ýaşlykdan iki dünýäň işlerini berjaý kyl.
Dost – ýarlaryň sarpasyny sakla.
Dost – duşmana keşbiňi görkez.
Ata – enäniň gadryny bil.
Halypaňy eziz diýip hasapla.
Çykdaýjyňy girdeýjä görä et.
Ähli işde ortaça ýoly tut.
Janypkeşligi özüňe şygar edin.
Myhmana hezzeti kada ýaly ýerine ýetir.
Bitriniň öýüne gireniňde gözüňe we diliňe ätiýaçly bol.
Eşigiňi we bedeniňi arassa sakla.
Jemgiýetçilik bilen kybapdaş bol.
Perzendiňe edep we ylym öwret.
Alajy bolsa perzendiňe atçapmagy, mergenligi öwret.
Ädik bilen köwüş geýmegi sag aýakdan başla, çykaranda bolsa çep aýakdan.
Biri bilen iş etseň, şol adama laýyk iş et.
 Gijesine gepleseň, ýuwaşja, mylaýym geple, gündiz gepleseň, töwerek – daşyňa garap, ätiýaçly geple.
Az iýmegi we az geplemegi adat edin.
Özüňe ýokmadyk zady beýlekä mynasyp görme.
Işi paýhasbilen, gujur we zehin bilen et.
Okaman halypalyk etme.
Çaga syryňy aýtma.
Adamlaryň gowulygyna tamakin bolma.
Bihepbeden wepa garaşma.
Ähli işde salyhatly bol.
Edilmedik işi edilen hasaplama.
Özüňden uly bilen degişme.
Şu günki işiňi ertire goýma.
Özüňden ula diliňi uzatma.
Pukaralara erbet görünmezlige çalyş.
Işi düşen adamlary umytsyz gaýtarma.
Gejen jenjeli ýatlama.
Adamlaryň gowulygyny öz gowulygyň bilen garyşdyrma.
Baýlygyň möçberini dost – duşmana duýdurma.
Garyndaşy garyndaşdan aýyrma.
Ýagşy adamy gybat bilen ýatlama.
Diňe özüň hakda pikir etme.
Köpçülik duran bolsa sen hem olara eýer.
Barmaklaryňy agyz – burnuňa degirme.
Adamlaryň öňünde dişiňi synçgylama.
Agzyň we burnuň suwuny batly ses bilen arassalama.
Asgyrsaň eliňi agzyňa tut.
Barmagyňy burnuňa sokma.
Adamlara seredip gerinme.
Düýpli sözi degişmä garyşdyryp gepleme.
Adamlary biri – biriniň öňünde utandyrma.
Gözüň – gaşyň bilen ümläp, satyjylyk etme.
Aýdan sözüňiýene-de gaýtalama.
Birini ugursyz güldürmekden saklan.
Özüňi we ýakyn hossarlaryňy ýakyn adamlaryň ýanynda öwme.
Özüňi aýallar ýaly bezeme.
Çagalaryň näme diýse şony ediberme.
Diliňi sakla.
Sözläniňde eliňi silkme.
Adamlaryň hemmesini hormatlamagy ýadyňdan çykarma.
Töhmetçiler bilen gürrüňdeş bolma.
Merhumy ýamanlyk bilen ýatlama.
alajy bolsa biri bilen uruşma we erbetlige sygynma.
Biriniň güýç – kuwwatyny synag etme.
Beýlekileriň synagyny ýagşylyk bilen ýatla we şühbe ediji bolma.
Öz çöregiňi özgäniň saçagyndan gözleme.
Işde howlukmaçlyga ýol berme.
DünÝä – mal diýip özüňe agram salma.
Kim özüni tanamasa, sen ony tana.
Gaharyň gelende, sözüňi saýlap – seçip geple.
Etegiň bilen burnuňy süpürme.
Gün dogmanka oýan.
Adamlaryň öňünde ýeke özüň garbanma.
Ululardan öňde ýöreme
Adamlar geplände geplerine goşulma.
Başyňy sallaýjy bolma.
Köçede töwerek – daşyňa garanjaklaberme, göni seredip ýöre.
Alajy boldugyça, ýalaňaç ulaga münme.
Myhmanyň ýanynda birine gaharyňy pürkme.
Myhmana iş buýurma.
Gedaý we serhoş bilen gepleşme.
Saçak başynda bikärler bilen oturma.
Peýda – zelele kowalaşyp, abraýdan gaçma.
Ulumsy we gopbam bolma.
Adamlaryň saňa zeper ýetirmeginden gaç.
Söweşden we pitneden gaça du.
Pyçaksyz we pulsuz bolma.
Özüňi iňňän pes saýmazlyga çalyş.
Sada we raýhasly bol
Ýaş çagaly enelere rediska iýmek peýdalydyr, ol süýdi köpekdýär.
Nahardan doýan çagany şobada uklatmazlyga çalyşyň.
Täze balyk iýseňiz, nerb dartgynlygyňyzy gowşadar.
Unaşa ajy burç atyp içseňiz gowy derlärsiňiz hem-de sowuklamaňyzdan açylarsyňyz.
Üsgülewikli adamlara käşiri köpräk iýmek peýdalydyr.
Böwregi agyrýanlar üçin üzüm iýmek örän peýdalydyr. Üzüm bagra hem oňat täsir edýär.
Bägül suwy deriň ysyny gowy aýarýar.
Ukroby çakdanaşa köp iýmek gözüň göreji üçin zyýanlydyr.
Gara burç garylan sirke diş agyrysynyň bire – bir emidir.
Adamyň beýikligi ýaşynda däl, aklynda.
Aýralygyň nämedigini bilmedik, dostlugyň gadryny bilmez.
Ýagşylyk ýagşylyk edeniň öýüne ýagşylyk bilen dolanar.
Hudaýam eşegiň kimdigini bilip, oňa şah bermändir.
Eger ähli daşlar Badahşan lagly bolsa, onda daş bilen laglyň bahasy deň bolardy.
Iýmeli bolanda sag, işlemeli bolanda syrkaw.
Pişik syçan tutmaly bolanda – şir, şir bilen uruşmaly bolanda – syçan.
Ogrynyň söýýäni köp adamly bazar.
Söýginiň bar ýerinde gabaňjaňlygam bar.
Duşman üç hili bolýar: duşman, dostunyň duşmany, duşmanyň dosty.
Nanyňy her kime ber, ýöne her kimiň nanyny iýme.
Hasratyňy hasrat çeken bilen paýlaş.
Ony oba goýberenoklar, ol hanyň öýüni soraýar.
Dostyň gyjalatyndan duşmanyň zalymlygy ýagşy.
Bilim – başyň täji, baýlyk – başyňa boýuntyryk.
Ogrudan dyndym diýsem, palça uçradym.
Her kimiň öz aladasy, kösäniň sakgalaladasy.
Ýylan garranda, gurbaga onuň arkasyna müner.
Hiç zat ýok ýerinde bulamagam nahar.
Namardyň minnetli aşyny iýip doýandan, öz öýüňde aç öleniň ýagşy.
Kiçi boýly dana, uzyn boýly nadandan ýagşy.
Dostuň göwnüne degseň, duşmanyň şat bolar.
Hajyk – hujuk edilen gedaý garyndaşlyk açmaga synanyşar.
Arpa gören eşek saman iýmez.
Gowy adamlar bilen sataşsaň , özüňem gowy bolarsyň.
Ýalançynyň öýi ýandy, hiç kim oňa ynanmady.
Gelniň näz – kereşmesi bukjasyna bagly.
Düýesini ýitiren nogtasyny gözlär.
Aglak çaga köp emer.
Aýal – öýüň iň gowy bezegi.
Asman ygala gysganç bolsa – adamlaram çörege gysganç.
Orak wagty alakanyň hem aladasy köp.
Geýim geýilmeýän ýurtda eşiklini saýarlar.
Garga Gangyň suwuna çümüp çyksa-da, guw bolmaz.
Küýzegäriň köp günlik zähmetini taýak bir demde puja çykarar.
Hudaýa çokunmak üçin hem gurp gerek.
Gäwüşiň daýaw bolsa, öz obaňda-da satsa bolar.
Duşmanyň güýçli bolsa aýagyndan tutup ýyk, ejiz bolsa saçyndan tutup ýyk.
Bişen miwe şahasynda durmaz.
Ýanýan öýünden çykaranyň özüňki.
Daýhan baý bolsa – döwletem baý.
Ekin wagty iş ýakmazlyk edene orak wagty aragyň geregi ýok..
Iki obada ýeri bolan garyp düşer, iki obada aýaly bolan häläk bolar.
Kişiniň hasabyna ýardam etmek ýeňil.
Emýän göläni enesiniň ýanyndan gözle
Pul bilen akyl – iki pul.
Garyba kelek öküzem topular.
Eşitmek bir başga, görmek bir başga.
Aç bolsaň dokuz öýe-de baryp bolýar, ýalaňaç bolsaň bir öýe-de baryp bolmaz.
Bir agaçdan tokaý bolmaz.
Dostuň ajy sözi agladar, duşmanyň süýji sözi güldürer.
Geýim ýuwan öz obasynyň garybyny tanar, zergär öz obasynyň baýyny.
Lallaryň arasynda sakawam dilewar.
Pagtasy bilen süýdi bolan mätäçlik çekmez.
Eliňdäki ýarany görmek üçin aýnanyň geregi ýok.
Almaz zibiliň içinde-de almazlygyna galar.
Araba döwülse odun bolar, öküz ölse et bolar.
Uly gelniň köwşi kiçi gelne bolmaz.
Boý bilen almadygyňy akyl bilen alarsyň.
Alakadan gorkan bugdaý ekmez, möjekden gorkan mal edinmez.
Itiňe salan taýagyň myhmana deger.
Uruşda altyndan demir gymmat.
Agzybirlik bolan ýerde eşret bolar.
Batyr eneden bolanda öýi üçin, ölende ili üçin.
Owadana-da akyl zyýan etmez.
Iki garyp bir düşekçede ýerleşer, iki Şa üçin dünýä darlyk eder.
Iki sygyrlynyň öýünde ýag-da-gatyk, iki aýallynyň öýünde dawa-da-jenjel.
Merdiň iki çykmaz.
Aýaly batyr bolanyň äri gorkak.
Jübiň boş bolsa – malynyň ýanynda işiň ýok.
Öweý eneli çaganyň atasy-da atalyga öwrüler.
Gaharjaň aýaldan aždarha-da gorkar.
Mekir aýal şeýtanyň gamçysy.
Irden işi şowlamadygyňky agşamam şowlamaz, agşamam şowlamadygyňky ömrylla şowlamaz.
Owadan – göze ýakymly, akylly – ýürege.
Dagyň gözelligi daş bilen, kelläniň gözelligi saç bilen.
Köp ýatýan garyp düşer, köp geplän ýalançy bolar.
Azyny aýamadyk – köpünden galar.
Gojaldygynça söýgi howply.
Az geplilik – akylyň alamaty, köp geplilik – samsyklygyň.
Asmanyň bezegi – ýyldyz, äriň bezegi – sakgal, aýalyň bezegi – saçy. 
Garrynyň hakydasy – ýyrtyk elek.
Giç bolsun – ýöne gowy bolsun.
Täze dostuňa gol ýapyp, köne dostuňy unutma.
Uzakgöz elek her gün gerek, irigöz elek toýda.
Öz iliň – dogran eneň, ýat il –eneligiň.
Pullunyň eli oýnar, pulsuzyň gözi.
Toýuň bezegi – myhman. 
Gorkak it üç günläp üýrer.
Alla bir gapyny ýapsa, müň gapyny açar.
Şatlygy näçe paýlaşsaňda – şonça-da köpeler, gussany näçe paýlaşsaňda şonça-da azalar.
Goýna guýrugy ýük däl.
Hudaý doganlary ýaratdy, ýöne gapçyklaryny aýry etdi.
Sakla samany, geler zamany.
Baýyň arabasy dagdan hem aşar, garybyň arabasy düz ýerde-de azaşar.
Söz bilen bergi üzüp bolmaz.
Kesel agladar – söýgi gürleder.
Uruşda gylyç karzyna berilmez.
Ýola düşsen – ýoldaş bilen, tokaýa gitseň – palta bilen.
Duşmanym uzakda bolsa – goý müň ýaşasyn.
Bal bar ýerinde siňegem bolar, maslyk bar ýerinde garga-da bolar.
Myhman arzuw edenini iýmez – berlenini iýer.
Ýakymly söz demir gapyny-da açar.
Hemmeler akylly bolsa – sygry kim bakar.
Wada bilen palaw bişirip bolsa – onda ýagy menden.
Eger itiň dilegi duş gelse – onda ýagy menden.
Towşanyň daga gahary gelýär, dag ondan habarsyz.
Amanat pul balygyň gylçygy, iýdigiňçe bogazyňa tegek bolar.
Owadan ýüzüni görkezer, bigörk gizlär.
Tazysyz awa giden, towşansyz gaýdyp geler.
Goňşy gyza öýlenene rahatlyk ýok.
Çagasyny urmadyk, dyzyna urar.
Arzan satan çalt satar.
Tilkä şam bolandan, şire şam bolan ýagşy.
Bilmezlik aýyp däl, soramazlyk aýyp.
Häsiýetine näbelent atyňa münme: ýa deper, ýa gapar.
Gören hiniňe eliňi soksaň: ýa ýylan çakar, ýa içýan.
Nadana bir zat öwredenden düýäni ýapdan bökdüren aňsat.
Gedaýa hyýar berdiler, olam egri bolup göründi.
Bir gorkagy bolan goşunyň dat gününe.
Adam bilen ysnyşan adam bolar – eşek bilen ysnyşan eşek bolar.
Nadan tabakdaş bolsaň bol welin, ýöne gepleşme.
Iň erbet garyplyk – akylsyzlyk.
Aýalyň maslahaty  aýala ýagşy.
Kellesi uly beg bolar, aýagy uly çopan.
Baýyň horazy-da guzlar.
Bir gapyda iki gedaý duşuşmaz
Adama sakgalyna seredip baha berme: geçide-de sakgal bar.
Önelgesiz aýal – miwesiz agaç.
Baý kebap iýer, garyp onuň tüssesini.
Işýakmazdan Hudaýam bizar.
Gün düşmeýän öýe lukman geler.
Iýmekde – ýuwdarha, işde – agsak eşek.
Bir günlük ýola – on günlük azyk.
Ogry ogryny tümlükde-de tanar.
Samsygyň sözüne däli ynanar.
Husydyň pulundan asmandaky ýyldyz ýakyn.
Girdeji – akar suw, çykdajy – degirmen.
Duşman dagy igenmäge tapmasa, itiňiziň guýrugy gyşyk diýer.
Puluň bolsa – hormat tapylar.
Nadanyň kellesindäki ylym – serhoşyň elindäki gylyja ogşar.
Sogan özüni iýmiş saýar.
Jomardyň eden ýagşylygyna – gysganjyň kellesi agyrar.
Bagt geljek bolsa, seniň kimdigiňi soramaz.
Syçan pişik bilen dost bolsa – ammarlar boş galar.
Erbet adam bilen ýoldaş bolandan, taýak bilen ýoldaş bolan ýagşy.
Ýat illerde sygryň gölä öwrüler.
Jedelsiz ylym bolmaz, söwdasyz pul, hökümdarsyz ýurt.
Zähmetim – hazynam.
Kätmen ýaly, „diňe maňa, diňe maňa“ bolma, byçgy ýaly „bir gezek saňa, bir gezek maňa“ boljak bol.
Kimiň gepleýänine seretme, näme diýýänine seret.
Gedaý gedaýyň duşmany.
Gedaý birküç gapy kakandan soň, utançdan dynar.
Körüň gizlänini gözli tapmaz.
Gülüň ýanynda gül bolma, tikeniň ýanynda tiken.
Ýylyň gelşi ýazyndan belli.
Görümiň näme bolsa göreldäň şol.
Guýma gursak bolmasa, dürtme guýsak neýlesin.
Gülüň ýagşysy tikensiz bolmaz.
Gyzyň gözi gyzylda.
Gyşyň gamyny ýaz iý.
Dost bolmak aňsat, saklamak kyn.
Duşman bolmak aňsat, ýaraşmak kyn.
Ýersiz gargyş özüňe ýeter.
Zamanaňa görä bol.
Işlän dişlär.
Işlän ölmez, iglän öler.
Ýigit ýagşysy yssyly – sowukly bolýar.
Köpe ýüwren azdan galar.
Köpüň agzy bir bolsa, biriň agzy ýapylar.
Käşgäni ekseň bitmez.
Kynlyk soňy rahat.
Maly giden garyp däl, abraýy giden garyp.
Maslahatly biçlen don dar bolmaz.
Minnetli ýagşylykdan gaça ýör.
Myhmana mal soýmak ärlikden däl, barlykdan.
Nadan ogul atasyna öwreder.
Nadana barandan, keremli daga bar.
Owlak mäler, suw içer.
Oglan aglar, gün geçer.
Ody özüňe bas, ötmese özgä kişä.
Oýnap aýtsaň-da, oýlap aýt.
Ot tütünsiz bolmaz, ýigit ýazyksyz.
Öwrenen gylygyn örklese-de goýmaz.
Öwüne – öwüne baý bolar, öküne – öküne gedaý bolar.
Özge iliň aty bolandan, öz agylyň iti bol.
Özüňki öldürmez, ýat ýalkamaz.
Ölüm ökünçsiz bolmaz.
Pyçak ýiti bolsa-da, öz gynyny kesmez.
Sag başym – soltan başym.
Sarymsakdan sogan bolmaz,
Baýan dogandan dogan bolmaz.
Ömrüň dünýä inen pursatyndan başlap gädilip başlaýar.
Mähre ajygalanok, suwsalýar.
Bihaýalygy kinoda görseňem, ýüzüň gyzarýar.
Oýun diňe sahnada görkezilenok.
Ýaşamňk üçin iýseňem, diňe iýmek üçin ýaşamaly däl.
Toý bilen ýas bile gelse, ilki ýasa görünmeli.
Ýüzüňe seredip hakykaty aýdýandan däl, ýalan sözleýänden gorkmaly.
Söz ýarasyny söz bitirer.
Kiçi, uly görünjek, uly bolsa kiçi görünjek bolýar.
Diňe hakykaty beýgelden beýgelýär.
Eklemeýän kärem gursun, ärem.
Rahatlygy öz tüýnügiň aşagyndan gözlemeli.
Ýaranjaň bolmaly däl, il – günüň derdine ýarajak bolmaly.
Öýünde garşylan myhmanyňy iliň öýünden ugratmaly däl.
Ertekini hem çyna berimsiz edip aýtmaly.
Köp bilip däl, köpbilmişsiräp azdan galynýar.
Idemeýän bolsalar, gerek dälsiň.
Ýüki hem edil terezini deňleýşiň ýaly, deňläp urmaly.
Miwelikä agajy pürdelemeli däl.
Daş opurlar, gaýa galar.
Bakylygy pany dünýädekäň döretmeli.
Aýagy ýörän pikirem ýöredýär.
Döwrany aýalsyz sürüp bolanok.
Gözelligi özüň döretmeli.
Aşgazanyň aýnasy – dil.
Suwy dörseň, bulanýar, paýhasy dörseň, durlanýar.
Gudraty eneňden, keramaty ataňdan gözlemeli.
Agyz ýaraşygy diş,
Göz ýaraşygy gaş.
Bar zadyň sakasy saglyk
Baş sag bolsa, saglyk tapylar.
Başy sagyň maly bitin.
Göwnaçygyň ýoly açyk
Görk – agyzdan, görmek – eginden.
Dik bolsa başym – tabakda aşym.
Jany ýanmaýanyň ýanynda başym agyrýar diýme.
Jany saga günde toý.
Ýüzi nurlynyň ýüregi açyk.
Käýinme – garrarsyň.
Saglyk bolsa, beglik bolar.
Sag ýatsa ýaman, syrkaw – gesse.
Söwüş iýseň, çebiş iý, maza berer dişiňe...
Çaýyň öňi ýaman, çilimiň – soňy.
Çilim çekeniň hem daşy ýanar, hem içi.
Eliňden erkiňi aldyrma, ýüzüňden – görküňi.
Emgek aýagyň astyndan çykar.
Et iýseň, dişiňe düşer, iýmeseň düýşüňe.
Alymyň nadanlykdan üstün çykmagyndan ylmyň nadandan üstün çykmagy gowudyr.
Aristotel: „Akyl eýeleri öz aralaryneda tiz düşünişerler. Emma samsyk adam bilen ne akylly, ne-de samsyk düşünişip biler. Muňa mysal, göni agajy göni agajyň ýanynda goýsaň, ikisi deň gelip, dogry durarlar. Emma egri agaç bolsa, ne göni agaç bilen, ne-de egri agaç bilen dogry durar“ diýýär.
Bir çarwa ogluna: „Ýagyr eşek bolgun, wagşy möjek bolgun, emma nadan adam bolmagyn“ diýýär.
Bir dana şeýle diýipdir: „Ýalňyşlygyň iň erbedi bilgeýişleýin ýalňyşmakdyr“.
Bir akyldar: „Eger-de biziň aramyzda ýalan, ýalňyş sözleýänler bolmasa, dogry sözlüniň gadry bilinmezdi“ diýýär.
Samsyk adama edep – ekram öwretmek, oňa tälim bermek, hasyl bermejek daşly ýere tohum taşlan ýalydyr.
Bir dana: „Nadan adam arzuw edende-de biderek zatlar hakynda arzuw eder“ diýýär.
Samsyk, nadan adama subutnamanyň derkarlygy ýokdur. Subutnamalar onuň üçin gury sözdür.
Bir dana: „Gürläniňde goýberen ýalňyşlygy şobada düzedip bolar. Emma durmuşda goýberilen säwligi dizetmek kyndyt“ diýýär.
Günä işler uly bir gala bolsa, ýalňyşlyk bu galanyň açarydyr.
Ynsandan (barçadan) ýagşy söz eşitmäge teşne boluň!
Siz mal – dünýä däl, mal – dünýä size hyzmat etsin.
Garrylaryň sözüni har etmäň!
Golastyňyzdakylara rehimli – şepagatly boluň!
Är – aýal arasyna düşüji bolmaň!
Birewiň ryzk – döwletine göz dikmäň!
Birewiň mülkine eýesinden hem janköýerräk boluň!
Birewiň öýünden hojaýynçylyk etmek meýlinden daş duruň!
Tekepbir adamdan gorkuň!
Ýetimiň malyna göz dikmäň!
Garrylyk gamyny ýaşlykda iýiň!
Gyşda bitirilmeli işi ýaza galdyrjak bolma!
Dogruçyl boluň we nämakul söz sözlemäň. Dostlaryňyzyň nogsanlyklaryny ýüzüne aýtmaň!
Ýagşylary hormatlaň. Karzdarlary gysaja salmaň!
Hiç kime, ha erkek bolsun, ha zenan bolsun, zulum etmäň!
Ylymly kişileri hormatlaň! Myhmany eziz saklaň!
Ten saglygyny diliňi saklamakda diýip düşüniň.
Ata – ene hakyny unutmaň we garyndaşlardan yhlasyňyzy gysganmaň!
Adamlar bilen ähti – wepada sadyk (dogruçyl) boluň!
Ataňyzyň wepasyndan soň, onuň wesiýetlerini berjaý ediň! 
Ýamaň sözlere gulak asmaň! Her kimiň gepine ynanybermäň!
Size gulak asmadyk adama söz aýtmaň. Aýdan sözüňize bolsa amal ediň!
Işi öz ýagdaýyňyza görä ediň! Öz eliňizde tutan zadyňyzy ýitirmäň! Yhlasyňyzy birewden gysganmaň!
Ýaman söhbetdeşlikden gaçyň!
Dost – u – duşmana zol – zol nesihat ediji bolmaň!
Ylymly bolmaga ymtylyň!
Çagyrylmadyk ýere myhman barmaň!
Birewiň hajatyny bitirmek üçin eliňizden gelse sahawatyňyzy gysganmaň!
Diliňizi ýalan sözlemäge endik etdirmäň!
Hiç bir işi ylymsyz etmäň we hiç bir sözi ylymsyz sözlemäň!